Бүгін ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қызылорда облысы бойынша Департаментінің Превенция басқармасының басшысы Ғалия Әлімқұлова мен басқарманың бас маманы Мұрат Ысқақов «Болашақ» университетінің студент-жастарымен кездесу өткізді.

Кездесудің негізгі мақсаты – ел ертеңін құрайтын жастарды жемқорлықтан азат адал қоғам қалыптастыруға дәріптеу және білім беру жүйесінде сыбайластық әрекеттердің белең алуына жол бермеу.

Өз кезегінде Превенция басқармасының басшысы Ғалия Әлімқұлова жастардың әділдік, парасаттылық құндылықтарына қанық болып өсуі – Қазақстанды қуатты мемлекеттер қатарына қосуға және адал еңбек пен таза білімге иек артқан жастар - жарқын болашақтың берік іргетасын қалайтынын жеткізді.

Сонымен қатар, превенция басқармасының бас маманы Мұрат Ысқақов өңірдегі білім ошақтарында бастау алған «Таза сессия» акциясының қоғам алдындағы маңыздылығын түсіндіріп, білім алушыларды алдағы қысқы сессия кезінде құқықбұзушылыққа жол бермеуге шақырды.

Шара соңында адам болмысындағы ең ізгі қасиеттер «Адалдық. Парасаттылық. Әділдік. Сенім» тақырыбында студенттер тарапынан қойылған бірқатар сауалдарға жауаптар берілді.

«Спорт - салауаттылық кепілі» дегенді жиі қайталаймыз. Оған қоса, спорт адамның біріне-бірінің жақын араласып, бауырдай  сыйласуына дәнекер де екен. Бұған жуырда ғана Нұр-Сұлтан мен Алматы қаласында ардагер футболшылардың арасында өткен республикалық турнир дәлел бола алады. Еліміздің бас қаласында өткен байрақты бәсекеге еліміздің түкпір-түкпірінен 12 команда қатысуы жарыстың бәсі қаншалықты жоғары екенін аңғартады. «Мен атайын, сен тұра тұр» дейтіндей өңшең мықтылардың арасынан суырылып алға шыққан қасиетті Қазалының перзенттері турнирдің күміс жүлдесін иеленіп, айды аспаннан бір-ақ шығарды. Әрбір жетістіктің соңында телегей тер, ізденімпаздықпен қатар жеңіске деген жігер-сенім тұратыны – дәлелдеуді қажет етпейтін ұғым.

Қазалылық ардагер аяқдоп шеберлері де осындай күйді бастан кешірді. Нұр-Сұлтандағы жеңіс тағы да сәттілікке жол ашты. Іле-шала Тәуелсіздік күні қарсаңында Алматыда ұйымдастырылған Халықаралық турнирге Қырғыз, Ресей елінен, алаң иелерінің командаларынан басым түсіп, турнирдің алтын медалін еншілеп, жеңімпаз атанды. Ірі жетістік. Небір марғасқалардың алдында Қазалының перзенттерінің де ала допты ұршықтай үйіретінін дәлелдеген жерлестеріміздің алаңдағы өнерлері көрермендерін қуанышқа бөледі.

«Жақсының жақсылығын айт...». Бұл жетістікке команда капитаны Әкімжан Әбішев, Бауыржан Ахантай, Толыбай Жүсіпов, Серік Тоқтаболатов, Нұрлан Қозыбаев, Байтақ Тұрсынбаев тағы басқа да атпал азаматтар зор үлестірін қосты. Шеберлігімен дүйім қауымды тамсандырған ойыншылардың тізімін жалғастырсақ, нар көтере алмас жүк болар еді.

Орайы түскенде Қазалының түлектерінен жасақталған ардагер футболшылардың есімдері мен команда жайлы аз-кем дерек келтіре кетсем.

2008 жыл. Қазыналы Қазалының перзенті Бауыржан Ахантай саламатты өмір салтын қалыптастыру мақсатында «Достар» қорын құрған болатын. Игілікті істі өзге өңірлерде тұратын басқа да жерлестер қызу құптады. Осылайша Қазалы түлектерінен арнайы спорт командасы жасақталып, бәсі биік бәсекелерде бақтарын сынаған. Сонан бері қас қағымда біршама уақыт өтті. Осы аралықта Қазалы түлектері Нұр-Сұлтан, Алматы, Ақтөбе, Тараз, Қостанай, Көкшетау, Қызылордада спартакиада ұйымдастырып, көрермендер ілтипатына бөленді. Атағы көпке мәлім «Қайрат» футбол командасымен, Ресей, Қырғыз елінің аяқдопшылармен жолдастық кездесу өткізді. Ағымдағы жылдың өзінде ардагер футболшылар Байқоңыр, Тараз, Нұр-Сұлтан, Алматыдағы ірі жарыстарға қатысты.

Ардагер аяқдопшылардың алған асуы спорт деген тылсым әлемнің жасқа қарамайтынын аңғартқандай.

Жұмабек Табынбаев,

Қазалы ауданы

Тәуелсіздік күніне орай төрт күн демалыстан кейінгі жұмыс аптасы Ақордадағы ауыс-түйіспен басталды. Ақорданың ресми сайты таратқан ақпарат біреуге жайлы, енді біреуге жайсыз тиер, жоғарғы билік көшінде жүрген ұлтшыл тұлғалардың бірі саналатын Иманғали Тасмағамбетов зейнеткерлік жасқа толуына байланысты мемлекет басшысының жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінен босатылды. Бұдан он күндей бұрын әлеуметтік желілерде Иманғали Нұрғалиұлының пайғамбар жасына толып, кіші қажылықта жүргенін жазып, оның алдағы күні биліктен де кететінін меңзегендер көп болды. Алдағы  уақытта Тасмағамбетовке  көрсетілген саяси сенім түгесіле ме, әлде тағы бір қызметтің құлағын ұстатады ма, ол жағын жоғарыдағылар  біледі.

Ал, оның орнына кім баруы мүмкін? Саяси жауырыншылар Ресейге елшілікке Дархан Кәлетаевтың баратынын айтады. Өйткені, кеше мемлекет басшысы Дархан Аманұлын ҚР Президентінің әкімшілігі басшысының бірінші орынбасары қызметі­нен­ босатты. Бір қызығы, биылғы 1 наурызда ол премьер-министр­дің кеңсесін басқаруға тағайындалып, Асқар Мамин бөлімнің жаңа басшысын таныстырған еді. Алайда ол бұл лауазымды ұзақ уақыт атқармай, 25 наурызда Президент әкімшілігі басшысының бірінші орынбасары қызметіне келген болатын. Оның орнына Мәулен Әшімбаев қайтып келді. Қайтып келді дегенде, бұл қызмет Мәулен Сағатханұлына таңсық емес. Кеше Президент көмек­шісі қызметінен босатылған оның «Нұр Отан» партиясы төрағасының бірінші орынбасары болғанға дейін аталмыш лауазымды (Президент әкімшілігі басшысының орын­басары. – авт.) атқар­ғаны бар. Қызығы сол, Қанат Бозымбаев ҚР Президентінің көмекшісі болып тағайындалып, Энергетика министрі қызме­ті­нен босатылды. Бірақ, бұл қызмет ауыстырудан­ саяси астар іздеу­дің қажеті жоқ екен. Белгілі болғандай, Қанат Алдабергенұлы алдын ала мемлекет басшысына денсаулығына байланысты баяндап­ты. Мойын омыртқамен ойнауға болмайды,­ әрине. Отадан­ кейін дәрігерлер шенеунікке көлікпен жүруді және ұшақпен­ ұшуды азайтуға кеңес берген. Ал министрдің қызметінде­ бұл қиындық тудыратын жағдай. Себебі, ведомство басшысы үнемі түрлі нысандарды аралап, кездесулер мен келіссөздер өткізу үшін ел аумағында ғана емес, шетелге де баруы қажет. Сондай-ақ, оған ұзақ мерзімді физиотерапиялық қалпына келтіру шаралары белгіленген. Бұл туралы Энергетика министрлігінің баспасө­з хатшысы Н.Жеңісбек жеткізді. Қ.Бозымбаевтың өзі де елдегі сайт­тардың біріне «Бәрі жақсы, мен үшін алаңдағандарға рақмет. Олар ауырмасын. Менің жағдайым олардың бастарына келмесін. Біртіндеп-біртіндеп, бәрі аман-есен болады. Бір, бір жарым ай реабилитация жасау керек», - деп денсаулығы туралы айтыпты.

Енді көпшілікті бұл министрлікті кімнің басқаратыны ойлан­дырып отыр. Бұл орынға Атырау облысының әкімі Н.Ноғаев келеді­ деген де сыбыс бар. Айтпақшы, Мәдина Әбілқасымоваға да жаңа  қызмет  бұйырды. Өткен қыста Елордада тірілей отқа оранға­н бүлдіршіндердің қасіретінен кейін министр қызметінен кеткен­ М.Ерасылқызының Ұлттық банк төрағасының орын­басары болғаны белгілі. Енді ол ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыт­у  агенттігінің Төрағасы қызметіне тағайындалды.

Бұл тағайындаулар ауыс-түйістің басы да, соңы да емес. Алда әлі де бірқатар тағайындаулар болатыны айтылып жатыр. Әйтсе де, «қосылғыштардың орны ауысқанымен, қосынды өзгермейді» демекші, мұның өзі «қосалқы құрамда» тың «ойыншылардың» жоқтығын байқататын тәрізді...

- Сізде де аппарат бар ғой. Онда мықты маман бар ма?

- Біраз бар (Ду күлкі).

- Өзіңізді қандай топқа жатқызасыз? Жарайды, бірінші топта­ болсын.

- Жоқ, орташадамыз ғой (Ду күлкі). Жаңа ғана жұмысқа кірістім.

- Сіздерді жұмысқа алған кезде түйіндемелеріңізді көргенде­ таңғалам­ыз! Бірнеше дипломдарыңыз, бірнеше жыл жұмыс өтіліңіз бар. Ал жауап бергенде «орташамыз» дейсіздер!

Бұл – жуырда ғана Мәжіліс төрағасы Нұрлан Нығматуллин мен ҚР Мәдениет және спорт вице-министрі Елдос Рамазановтың арасында болған диалог. Мәселенің басталғаны да қызық. Аталмыш саланың вице-министрі Қазақстанның мәдени-тарихи мұраларының бірыңғай кешенді базасын жасауға бюджеттен қосымша 100 млн теңге сұраған. «2019-2021 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Заң жобасына өзгертулер мен толықтырулар талқыланған Мәжілістің жалпы отырысында бюджет қаражатын игеру мәселесі қаралғанда осындай «даулы диалогтар» көп болды. Мәселе мұнымен бітіп қалған жоқ. Өйткені жыл аяғы тақағанда сұрап ішкен суын жұта алмай қалатындар осылайша «шашалып» жатады. Бір министрлік сарқып ішеді, біреуі тартып ішеді, біреуі шелектің бетіндегі қаймақты қалайды, келесісі түбіндегі қаспақты жалайды. Әйтеуір, артысып-тартысып, тырысып-тырмысып жүріп жергілікті қаржы қазандығына ақшаны аудартып алып, ақыр соңы қайда жұмсарын білмей аңтарылып тұратындардың жылдағы «әнін» жаттап та алдық. Бұл жолы да солай.

ҚР Қаржы министрлігінің мәліметіне сүйенсек, республикалық бюджет шығыстары 9 трлн 565 млрд теңгені құраған. Оның 11 млрд теңгесін үнемдеу мақсатында көзге ілмегеннің өзінде 79 млрд теңге мүлде орындалмаған, 68 млрд теңге мүлде игерілмеген. Экономикада тұрақты өсім болғанмен, қаржыны тиімді игеру әдістері әлі де жетілдірілмеген. Қуанарлығы сол, әлеуметтік салаға басымдық берілуде. Десек те есепсіз және сапасыз бюджеттік шешімдер салдары мәселені толықтай шешуге мүмкіндік бермей отыр. Алғашқы жартыжылдықтың өзінде мемлекеттен бөлінген 138 млрд теңге тиімсіз игерілген еді. Қанша уақыт өтсе де, бюджеттің бүйірін «кемірушілер» ақшаны тиімді жұмсау тенденциясын қалыптастыра алмай отыр. Осыдан кейін Мәжіліс спикері секілді «түйіндемелеріне қарап таңғалудан» басқа амал жоқ...

Рас, қазір халықтың екі көзі мен құлағы Үкімет үйінен алыстаған жоқ. Жылт еткен жаңалыққа елеңдеп, «қарғаның саңғытуын» күтетіні де шындық. Ал ол жақта аққу ұшып, қаз қонып жатыр дейтін тіршіліктің нышаны ақшаға ауысып кеткен. Мемлекет тиісті салалық ведомстволарға қаражат қарастырады, оның кейде жұрнағы да қалмайды, кейде мұрты да бұзылмайды. Осыдан келіп халық күткен үміт те, Үкімет артқан сенім де адыра қалады. Бюджеттік бағдарламалардың бағытына мойын бұра алмай отырғандардың қатарында бес бірдей министрлік бар. Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі 10,1 млрд теңгені жұсаудың икемін келтіре алмай әлек, Білім және ғылым министрлігі   9,3 млрд теңгені игерудің жолын әлі қарастыруда, Индустрия және инновациялық даму министрлігі 7,8 млрд теңгені мақсатты игере алмағанына жауап іздеп жүр, Мәдениет және спорт министрлігі  6,1 млрд теңгенің «мүйізіне» қарап отырса, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі 5,1 млрд теңгені қолдан «ұшырып» алуы әбден мүмкін. Ал өңірлер бойынша «қазандағы» 17,3 млрд теңгенің «қаймағы» сол қалпында тұр. Басым көпшілігі Нұр-Сұлтан, Алматы қалалары мен Түркістан, Батыс Қазақстан облыстарына тиесілі. Өкініштісі сол, бюджеттің үш нақтылануына, екі рет түзетілуіне қарамастан, орталық мемлекеттік органдарда және жергілікті жерлерде 10 айдың қорытындысы бойынша қомақты сомаға бюджет қаражаты игерілмеген. Сол себепті өз қызметтерінде жіберген кемшіліктерінің нәтижесінде бюджет қаражатының жөнді және толықтай игерілмеген орталық басшыларын алдағы уақытта жүгі ауыр жауапкершілік күтіп тұр.

Айта кетейік, жақында ғана Парламент бюджеттік заңнамаға тиісті түзетулерді қабылдады. Ол түзетулер бюджеттік қаражатты тиімсіз жоспарлау және пайдалануда жауапкершілікті күшейтуге бағытталған. Осы бұзушылықтарға енді әкімшілік жауапкершілік көзделген. Бұл ретте әкімшілік жауапкершілікке бюджеттік бағдарламалардың жетекшілері ғана емес, орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың бірінші басшылары да тартылады. Бюджетті игермей, бүйірі томпайған күйінде сақтап отырған ведомстволар үшін 2020 жылдың алғашқы жұмыс күнінен бастап енетін өзгеріс – осы. Триллион, миллиард деген қомақты қаржыға жыл сайын «шашалып» қаламыз, аздап жұту керек-ау, сірә?!

Н.ҚҰДАЙБЕРГЕН

Айдың арғы бетіндегі құпия тәрізді Қызылордадағы шыны зауытын­ың шым-шытырығы көп десек, қателеспейтін шығармыз. Басталмай жатып сол кездегі ҚР Ұлттық экономика министрі Қуандық Бишімбаевтың басы дауға қалды. Оған «8 рет пара алды және 1,2 миллиард теңгені жым­қырды» деген айып тағылып, кейін­нен 10 жылға сотталған еді. Ал сол жылдары (2017 жылы) «Бәйтерек» холдингінің басшысы, премьер-министрдің орын­басары болған Ерболат Досаев «Қызыл­ордадағы шыны зауыты биылғы жылдың қазан айында пайдалануға беріледі» деп қадап айтты. Елорда төрінде 2017 жылдың ақпанында өткен баспасөз брифингінде бұрынғ­ы облыс әкімі Қырымбек Көшербаев  зауытқа  қатысты:

– Ағымдағы жылы күзде, бәл­кім, қазанда немесе қараша айында шыны зауытын іске қосуды жоспарла­п отырмыз. Бұқаралық ақпарат­ құралдарынан оқыған шығар­сыздар, бас мердігерге қатысты­  қылмыстық  іс  қозғалса да, аталған  кәсіпорында  негізгі құрал-жабдықтардың бәрі бар. Меніңше, «Бәйтерек» ұлттық xолдингі, инвестициялық қор, Қазақстанның даму банкі және инвестормен бірлесіп, ол зауытты қазанда, ары кетсе қараша айында іске қосамыз. Себебі ондай өндіріс облысқа ғана емес, ел экономи­касына да ауадай қажет, - деп хабар­ла­ғаны  да  есімізде.

Кейіннен 2017 жылдың қазанында Қырымбек Елеу­ұлы:

– Қызылордадағы шыны зауыты алғашқы өнімін Ас­тананың 20 жылдық тойы қарсаңында шығарады. Шыны зауытының құрылысы көк­темде аяқталып, үш ай бойы пештерді қыздыру жұмысы жүреді. Алғашқы өнім Астана күні қарсаңында дайын бо­лады, - дегені  бар.

Айта кетейік, алты жылдай аймақта әкім болған кезінде Қ.Елеуұлының еселі еңбегін, аталмыш зауыт құрылысын жандандыруға барынша күш салғанын жоққа шығара алмаймыз. Әрине, бұл ауқымды жобаның жылдарға созылуына инвесторлардың арасындағы даулы мәселелер, жоғар­ғы жақтағы лауазымды тұл­ғалардың жемқорлыққа ша­тылуы­ себеп болды.

Ел елең етеді. Ашығын айт­қанда, «шыны зауыты шыны­мен болатын дүние ме?» деген сұрақ көптің кө­кейінде  жүргені  рас. Өйткені, сол  зауыттың  жарнамасы  жер жарып, өнімінен бұрын  атауы алты құрлыққа түгел таралды. Тіпті, «Орта Азияда баламасы  мүлде  жоқ»  делінді. Ал қы­зылордалықтар  сол зауыттың маңынан өткен сайын «әне қосылады, міне қосы­лады»  деп  жүр.

Өткенде өңірлік коммуникациялар қызметінде Қызылорда облыстық ин­дустриалдық-инновациялық даму басқармасының бас­шысы Ринат Сұлтангереев пен «Orda Glass» ЖШС бас­қарма төрағасы Ержан Са­ғымбаев шыны зауытының құрылысына қатысты баспасөз брифингін  өткізді.

Шым-шытырыққа толы шыны зауыты­на қатысты жауаптылар жоба 2020  жылдың  шілдесінде  іске  қосыла­ды­ деп сендірді. Қазіргі күні тиісті құрылыс  жұмыстарын  қытайлық «China Triumph International» компа­ниясы  жүргізуде. Жобаның құны  42,1 млрд  теңгені  құрайды.

– Зауыттың монтаждық жұмысы қараша айында басталды. Жұмыс қар­қынды жүруде. Барлық қондырғылар мен жабдықтар Еуропа елдерінен әке­лінуде. Ең бастысы, шыны өндірісіне қажетті шикізат өнімінің 97 проценті өзімізден табылуда. Зауытты пайдалануға беру мерзімінің кешіктірілуі алдыңғ­ы бас мердігердің ақаулы жұмыста­рының  жойылуына, сондай-ақ, жоба серіктестері  арасында  туындаған даулы  жағдайларға  байланысты болды. Бүгінде  бұл мәселе шешімін тапты, - деді «Orda Glass» ЖШС басқарма төрағасы Ержан Сағымбаев.

Бүгінгі күні зауытқа бюджет қара­жаты есебінен тиісті инфрақұрылым желілер­і  толық  тартылған.

Брифинг өткен күннің ертеңіне БАҚ өкілдерінің көзін жеткізу үшін мүдделі тарап зауыттың құрылыс жұмыстары­мен таныстырды. Кешен елімізд­егі ең ірі индустриялық жоба­лардың бірі саналады.  Бүгінде 50 гектар аумақты алып жатқан құрылыс алаңын­да 12 қосалқы мердігер жұмыс істеп жатыр, оның 2-еуі – қытайлық. Жоба бастамашысы «Orda Glass LTD»  серіктестігінің  жоба директоры  Талғат  Ауғанов:

– Шыны зауыты төрт кешенді қамтиды. Олар – дайын өнім қоймасы, ішкі теміржол, негізгі цехтар және ішкі инженерл­ік желілер. Қазір мамандар шыныны суытып қатайту желілерін монтаждап жатыр. Ал пештің жұмы­сына қаңтар айынан бастап кіріседі. Мамырда зауытты суық күйінде іске қосып, көп ұзамай алғашқы өнім ала бастайм­ыз, - деді  ол.

Ал «China Triumph International» компаниясының  жоба  директоры  Щан Сю:

– Біз әлемнің көптеген мемлекетін­де осы секілді өндіріс орындарының құрылысына атсалыстық. Қызылордадағы зауыттың төрт кешенінде де жұмыс шарықтау шегіне жетіп отыр. Бас мердіге­р  ретінде  бастаманың  уақытылы аяқталатынына сендіргім келеді, - деп атап өтті.

Айта кетейік, зауыт толық іске қосылға­нда жылына 197 мың тонна табақш­а шыны шығармақ. Онда жер­гілікті жастар жұмыспен қамтылмақ. Қазіргі таңда оларды оқыту жұмыстары  жүйелі  жүргізіліп  жатыр.

Айтпақшы, шыны зауытының алғашқ­ы өнімін құрылыс саласында қолдануға  болады. Әу  баста  сөз  болған­ гаджеттерге  арналған  ультра-әйнектер өндіру кейіннен іске қосылатын көрінеді.

Халық-хабар

«ПАРЫЗ»   СЫЙЛЫҒЫ –  «АБЗАЛ   және   К»-ДА

Ырыстың бұлағы, бақыттың шырағы саналатын еңбек ерінбесең, ерініңді асқа тигізеді, ерінсең, иегіңді тасқа тигізеді. Жанның азығы мен ырыстың қазығын жақсы сөз бен жақсы еңбектен іздеген адамды ғана Жер-Ана несібесіз қалдырмайды. Қазақтың  «Еңбек ет те, егін ек, жарымасаң маған кел,  Белді  бу да, бейнет қыл, байымасаң маған кел» деген мақалының түп-төркіні де салмақсыз емес. Пейіліңді кеңейтіп, мейіріңді қандыратын жұмысты­ң  қай түрі болса да, түбінде  бір берекеттің жататыны сөзсіз. Бүгінде еңбегінің еленгені елінің ескергенінен-ақ көрініп тұратын азаматтар жет­кілікті.

Тоқсаныншы жылдары басталған тоқырау заманында жұрттың біраз бөлігі ырзықсыз қал­ғанын жасырып қайтеміз? Сол заматта дарқан даланың­  бауырына дән салып, атызын шөлдетпей, несібелі жерін қорғаған еңбекшілер бүгінде ел ықыласына бөленіп жүр. Ал олардың басқаруындағы  компания Қызылорда облысының ғана емес, ел экономикасының  да  салмақты  бөлігін тара­зылап  отырғаны  рас.

1994 жылы айқын мақсат, ортақ мүдде аясында құрыл­ған «Абзал және К» толық серік­тестігі алғашқыда күріш сатумен айналысты. Содан кейін Сырдария ауданына қарасты Нағи Ілиясов ауы­лында күріш егіп, оны өңдеп, жемісін көре бастады. Бүгінде компанияның Оңтүстік Корея­ және Германиядан алған­ екі зауыты бар. Қуат­тылығы 5 тоннаны құрайтын әр зауыттың жылына 25 мың тонна күріш өндіруге қауқары жетеді. Өндірілген өнімнің тең жартысынан астамы Ресей­, Украина, Тәжікстан, Өзбекстан, Моңғолия елде­ріне жөнелтіледі. Озық сапалы технологиялық қондыр­ғыларды қолдану мен білікті мамандардың тынымсыз ізденім­паздығы нәтижесінде үздік күріш өндірушілердің алғашқы үштігінен түскен емес. Жыл өткен сайын салалық кәсіптің тынысы ашылып, өрісі кеңейгеніне халық та куә. Тек ғана куә емес, ай­қын дәлелдер де жеткілікті. Мынау – мынадай, анау – анадай деп тізімдемей-ақ, Сырдария ауданына қарасты Нағи Ілиясов ауылын бағыттай салған­ның өзі көп жайттан хабар береді. Он шақты жылдан бері тал бесігі тербетілген туған ауылын түлетуді қолға алған компания бас­шылығы бизнестің әлеумет­тік жауапкершілігі аясында соңғы жылдардың өзінде   1 млрд теңгеден астам қаржы құйған. Мәселен, ауылдарға көпшілік серуендейтін орындар мен спорт  кешендерінің салынуы, ондағы субұрқақ, көгалдандыру  жұмыстары, жарықшамдар, уақыттың қадірін ұғындырып тұрған алып сағаттың өзі жастардың ойын өзгертіп, олардың психологиялық  дамуына  үлкен септі­гін тигізері анық. Көптеген спорттық үйірмелерге  тартылған жастар да уақыт құндылығымен санасады деген сөз.

Одан өзге бизнестің әлеуметтік жауапк­ершілігі аясында компания биылд­ың өзінде 54 жаңа жұмыс орнын ашып, жалпы 400-ден астам адамды жұмыспен қамтамасыз еткен. Сондай-ақ, Қызылорда қаласында жаңа күріш зауытын, «Мүсірәлі» мешіті мен мешіт жанынан медресесін, Нағи Ілиясов ауылында стадион, ауылдық округ әкімдігі ғимаратын, «Айтбай» мешітін салып, ауылдағы мұражайды күрделі жөндеуден өткізді. Ауылдағы тұрмысы төмен, көпбалалы отбасылардың үйлеріне жөндеу жұмыстарын жүр­гізіп берді. Компания жұмысшыларын қызмет барысын­да тегін тамақпен, қызметтік көлікпен, медициналық тек­серумен қамтамасыз етіп отыр. Бес қызметкерінің үйін күрделі жөндеуден өткізіп, бір қызметкеріне жаңадан пәтер алып берді. Қызметкерлерін компан­ия есе­бінен Корея мен Германияда тәжірибе алмасуға жиі жібереді. Ел ішіндегі тұрмысы төмен, көпбалалы  отбасы­лар­ға, мүмкіндігі  шектеулі жандарға қаржылай  көмектер  көрсетті.

«Елге қылған жақсылық еленбей қалмайды» дегеннің тағы бір айқын көрінісі, ол – Абзал Жұмашұлының 2012 жылы ҚР білім беру саласына қосқан айрықша үлесі үшін «Меценат»  алтын  медалімен, 2013 жылы ҚР Ауыл шаруашылығы министр­лігінің «Ауыл шаруашылығы саласының­ үздігі» төсбелгісімен және өзі бастаған ұжымның Президен­ттің өзі тапсыратын «Парыз» сыйлығын бірнеше мәрте иеленуі. Биыл да осы тарихи сәттің кезекті көрінісі қайталанды. Нұр-Сұлтан қаласынд­а ел президенті Қасым-Жомарт­ Тоқаев Сыр өңірінің маңдайалды компаниясы саналатын «Абзал және К» толық серіктестігіне «Парыз» сыйлығының «Үздік әлеуметтік жауап­ты­  кәсіпорын»  номинациясының  Алтын­  жүлдесін  табыстады.

Қазақта «Ай жарығы – әлемге, шам жарығы – түбіне» деген сөз бар. Бүгінде бұл игі іс, оң бастаманы ізбасары Мағжа­н Абзалұлының жалғап келе жатқан­ына тәнті болмайтын қазақ жоқ. Яғни, компания еңбекпен тапқанын өзіне ғана жұмсап отырған жоқ, Ай секілді қараңғыда жарық болып, ел ықыласының арқасында жеткен жетіс­тіктерінің белгілі бір бөлігін халықтың пайдасына жаратып отыруды өзіне парыз­ тұтты. Демек, бұл серіктестік күріш егіп, оны жинап алып, сатумен ғана айналысып отырған жоқ. Ауылды абаттандыру, ел игілігіне әлеуметтік нысандар салу, қоғамдық орындарға күрделі жөндеу жүргізу, қайырымдылық жасау, жастардың мәдени-көпшілік жұмыстарына араласып, спортпен айналыс­уына да демеушілік көрсетуде еңбегі  зор.

«МАҒЖАН  және  К» –  «АЛТЫН  САПА»  ИЕГЕРІ

Рим философы Сенека Луций «Жақсыл­ыққа құр сөз арқылы шақырып, ынтықтыру мүмкін емес. Адамның табиғаты сол – кез келген нәрседе үлгіні қажет етеді» депті. Сыр елінің құнарлы топырағы ауыл шаруашылығы саласын жандандыруға қолайлы болғандықтан атакәсіппен қатар егін шаруашылығын қоса атқарып отырғандар жеткілікті. Таң алагеуімнен күн ұясына батқанша еңбектенетін шаруалардың несібесін Жер-Ана әзірге молайтып тұр. Соның арқасында егін де берекелі, егінші де риза, ел де тоқ. «Егінші – мәрт, Жер – жомарт» деген осыдан қалса керек. Айтпа­ғымыз, «Абзал және К» серіктестігіне қарасты 2005 жылы құрылған «Мағжан және К» кәсіпорны тағы бар. Бүгінге дейін күріш шаруашылығын дамыту үшін жаңа технологияларды енгізіп, күріш өндіріп, тұқым шығарумен айналысады. Германиядан тұқым өндіретін арнайы құрал-жабдық алдырып, зауыт салдырды. Қажетті құрал-жабдықтар немістің «Petkus» компа­ниясынан тікелей алынған. Соңғы жылдары «Янтарь», «Лидер», «Фишт», «Анаит» секілді күріш сұрыптарын жерсінд­ірумен қатар, «Айсәуле», «Сыр сұлуы» күріштерін сынақ ретінде еккен де – осы шаруашылық  диқандары. Яғни, негізгі қызметі – күріш өсіру мен элиталық тұқым шаруашылығын өндіру. Бүгінде 350-ге тарта адамды жұмыспен қамтып отырған кәсіп­орын жоғары стандартты сапа менеджменті  жүйесінің СТ РК ИСО 9001-2016 ұлттық сертификатымен, ISO22000: 2005 халықаралық стандарт талаптарына сәйкестігі үшін сертификатымен, сондай-ақ «Тағам өнімдері қауіпсіздігі туралы» Кеден одағының ТР ТС 021/2011 Техникалық регламентімен рас­талған. Әрбір өндірілген өнімнің сапасын  үнемі жақсартуды мақсат етіп отырған компания жоғары технологиялық ауыл шаруашылығы тауар өндірушісі екенін жақсы білеміз. Күріш және жоңышқ­а тұқымы Германиядан шыққан сағатына 8 тонна тұқым тазалайтын жоғары технологиялық зауытта өңделеді. Компания облысқа қарасты Нағи Ілиясов атындағы ауылдағы еңбекке жарамды­ тұрғындардың 55-60 пайызын жұмыспен қамтыған. Бұл көрсеткіш ауылдағы ғана емес, аудандағы жұмыссыздар қатарын азайтып, экономикалық  белсенді халық қатарын арттыруда зор үлес қосып отыр. Өндірген өнімдері ел аумағынан бөлек, Ресей, Украина, Түркіменстан, Өзбекстан, Тәжікстанға экспортталады. Айта кетерлігі, еліміз бойынша сандық жүйеге көшкен тұң­ғыш күріш өңдеуші зауыты бар бірден-бір компания. Сағатына 5 тонна жоғары­ технологиялық күріш өңдейтін зауыт қондырғысын Корей Республикасынан әкелген. Компанияның техникалық паркінің 90 пайызы жаңартылып, «JOHNDEER», «CLAAS», «MacDon», «Case IH» секілді дүниежүзіне танымал өндірушілердің комбайндарымен, жаткасымен (дестелегіш), тракторларымен, агрегаттарымен жабдықталған. Компания тұқым өндіру саласындағы жетістігі, үздік шаруашылық, техникалық паркін жаңартудағы жоғары көрсет­кіші үшін жергілікті атқарушы органдардың алғыс хаттарымен марапаттал­ған. Бұл серіктестік те жыл соңында үздіктер қатарынан көрінді. Сыр елінің адуынды кәсіпорнының бірі саналатын «Мағжан және К» кәсіпорны «Алтын сапа» сыйлығының «Азық-түлік тауарларын және/немесе ауыл шаруашылық өнімін шығаратын үздік кәсіпорын» номинациясы бойынша еліміздің ірі кәсіпкерлік субъектілері арасында жеңімп­аз атанды. Аталмыш сыйлықты ҚР  Индустрия және инфра­құрыл­ымдық даму министрі Бейбіт Атамқұл­ов компания дирек­торы Дархан Ералиевке­ Елордадағы салтанатты шара бары­сында  табыс  етті.

«СКЗ-U»  –  ИННОВАЦИЯЛЫҚ  ЖОБА  ҮЗДІГІ

Қызылорда облысында өңдеу саласының қадамы өрісті екенін индус­триалды-инновациялық бағдарламаның жүзеге асу барысынан-ақ аңғаруға болады. Бұл ретте Жаңақорған ауданындағы «СКЗ-U» ЖШС күкірт қыш­қылы зауыты – аймақтың инновациялық  серпінділігі  жоғары  жобаларының бірі. Зауыттың  жобалық  қуаты  жылына 500 мың тоннаны немесе тәулігіне 1500 тоннаны құрайды. Кәсіпорын қызметі «Қазатомөнеркәсіп»ҰАК» АҚ Уран өндіруші кәсіпорындарының күкірт қышқылына қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған. Химиялық қос­паны өндіру технологиясының елімізде­ өзге баламасы жоқ. Өндіріс техноло­гиясы қалдығы аз болып және шикі­заттың мақсатты өнімге көшуін 99,9% деңгейін­де жүзеге асыруға мүм­кіндік береді­. Сыр жұртының қуанышы екі компанияның жетістігімен қоса, тағы да еселенді. Елорда төрінде мемле­кет басшысының қатысуымен өткен «Алтын сапа» сыйлығы иегерлерін марап­аттау рәсімінде қызылордалық «СКЗ-U» ЖШС «Алтын сапа» сыйлығының жеңімпазы атанды. Кәсіпорынның бас директоры Мәдихан Бекжанов­қа «Алтын сапа» сыйлығының «Үздік инновациялық жоба» номинациясының жүлдесін президент Қ.Тоқаев өз қолымен табыстады.

Елбасының «Өндірісті дамыту – елді дамыту, өндірісті нығайту – Тәуел­сіздікті нығайту. Сондықтан бұл салаға жұмсалған әрбір тиын, бұл бағытта істелген әрбір шаруа мәнді. Осыны көкейге түйіп жүрейік» деген сөзі Сыр жұртшылығы үшін мотивациялық мәнге, шаруашылық шабытқа ие.

Н.ҚАЗИ

Мұрат  СӘРСЕНБАЕВ,

«Абай  Дәулет»  ЖШС  директоры:

«Қарекет қыл, пайдасы көпке тисін». Бұл – Абайдың байлық пен дәулетке бастайтын терең философиялы тұжырымдарының бірі. Бұл – ұғынғанға ұлы ғибрат. Біздің заманымызда кәсіп қылса да, қарақан басын күйттейтіндер бар. Керісінше шаруасын ширатып, шартарапқа шарапатын тигізіп отыратындар бар. «Абай Дәулет» – Сыр өңіріндегі қарекеті мен қайырымы қоса жүретін компаниялардың бірі емес бірегейі. Ірі істерді кез келген адам ілгерілете алмайды. Басшының  мықтылығы  сол, оның  стратегиясында. Осы орайда біз «Абай Дәулет» ЖШС-нің директоры, 30 жылға жуық  ауыл  шаруашылығы  саласында  маманданған  білікті басшы Мұрат Сәрсенбаевпен жолығып, бизнестің, серіктестік жұмыстарының  айналасындағы әңгімелерді тарқатып  қайтқан  едік.

- Мұрат Абайұлы, мемлекеттік марапат­ыңыз,  толайым жетістікте­ріңіз құтты болсын! Бұл, сөз жоқ, ұжымғ­а берілген баға. Өзіңізді туған жерді түлетіп жүрген арда азамат­тардың бірі деп білеміз. Бесарықтағы ағайындарға деген жанашырлы­ғыңызды көріп-біліп жүрміз. Өзге де ауылдық  елді  мекендерде  атқарыл­ған  істерге аз-кем тоқтала  кетсеңіз?

- Рақмет!  Біз  ауылдарды қолдауға, мәдени және әлеуметтік жобала­рға, іс-шараларға демеушілік жасау­ жұмыстарына өте көп көңіл бөлеміз. Бұл біздің компанияның негізгі бағытт­арының бірі десек те болады. «Оң қолың бергенді сол қолың көрмесін» дейді ғой. Сұраған соң, атап өту керек. Былтыр түрлі салалард­ағы  жобаларды  іске  асыруға жалпы сомасы 47 млн 285 мың 400 теңге көлемінде қаржы бөлінді. Қызылорда қаласындағы тұрмысы төмен отбасыларға көмек ретінде 1 млн 575 мың теңге, А.Тоқмағам­бетов және С.Сейфуллин ауылдарындағы балаларға арналған ағылшын тілін ұйымдастыру жұмыс­тарына 1 млн 440 мың теңге, Корея Республикасында студенттерді оқытуға 3 млн теңге және Бесарық елді мекеніндегі әлеуметтік жұмыстарға қаржы қарастырылды. Спортты дамытуға да жіті көңіл бөлеміз. Мәселен, Қызылорда қаласындағы Қ.Мұхамеджанов атындағы №1 мектеп-гимназиясы мен №253 орта мектептегі  спорт секцияларына 670000  теңгеден  қаржы  аударылды. Бұдан  бөлек, ІІІ Интернационал  ауылын абаттандыру, жарық­­тандыруға және ондағы аз қамтыл­ған отбасы­ларға көмек көрсетілді. Осылай­  бұйырғанды бөлісеміз. Одан біздің ырысымыз артпаса, кеміп  жатқа­н  жоқ.

- Әлеуметтік жобаларыңыздың ішінде білім беру, спорт саласына көп көңіл бөледі екенсіздер. Сіздер қар­жыландырған салада қандай да бір жетістік  немесе  нәтижелер көрсеткіші бар  ма?  Еңбек  ақталып  жатыр  ма?

- Дұрыс айтасыз. Бөлінген қаржы болашаққа салған инвестиция болып­ саналады ғой. Қолдау көр­сеткеннен  кейін  әйтеуір  халыққа бір пайдасы тисе, ел разы болса деген­ ниет болады. Келешек білімді жастардың қолында екендігін жақсы білесіз. Осыған орай біз Қызылорда қаласынан «Зияткер» атты мектеп ашып, онда ағылшын, физика, матема­тика пәндерінен аптасына үш күн тұрақты сабақ берілуде. Асқар Тоқмағамбетов пен Сәкен Сейфуллин ауылдарында 40 оқушы ағылшын тілінен, 40 оқушы логикалық математикадан  дәріс  алып жүр. Енді соның нәтижесі деп білемін, бітір­ген оқушылар қаладағы «Білім-иннова­ция» лицей интернаты, №4 облыстық дарынды балаларға арналға­н мектептерге оқуға түсіп жатыр.­ Жаңа  спорт  турал­ы да сұрап қалдыңыз. Сырдария ауданының Бесарық ауылында таэквондо­  секциясын  ашқаны­мызға 15 жылдай уақыт болып қалды. Одан бірнеше дүркін Қазақстанның және Халық­аралық  турнирлердің  жеңімпаз­дары шықты. Дзюдо күресін де қолға алғанбы­з. Бүгінде 60-тан аса жасөспі­рім осы күреске қатысуда. Бұл спорт түрінен ауылдан Азия чемпионы және 30-ға тарта спорт шеберлігіне  үміткерлер  бар. Салын­ған­  инвестицияның  нәтижесі  деген – осы.

- Өңірде күріш өсіру, өңдеу саласы бойынша өзіңіз басқаратын серік­тестікке бәсекелес компаниялар бар. Сіздердің өзге өндірушілерден басты айырмашылықтарыңыз  неде?

- Өте орынды сұрақ. Өздеріңізге белгілі, біздің компания  шаруашылықтардың  күріштерін  өңдеп, сатумен  айналысады. Күріш өсіру саласымен «Бесарық» ЖШС мен «Достық Жер МК» ЖШС айналысады. 5000 гектардай күріш алқабы ІІІ Интернационал, А.Тоқмағамбетов, С.Сейфуллин, Бұқарбай батыр және Бесарық ауылдарында орналасқан. Күріш өсіру кезінде алғашқы репродук­цияның тұқымдары және ГОСТ-қа сәйкес жоғары сапалы тыңайтқ­ыштар қолданылады. Бұл халықты сапалы және пайдалы өніммен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Жуырда ғана жаңа зауытты іске қостық. Онда 80 адам жұмыс істейді. Қуаттылығы сағатына 7 тоннадан астам күріш шығарады. Зауытта күріш жармасы қалдықсыз өнді­ріледі. Артықшылығы – осында. Жұмыс сапалы істеледі. Соның нәтижесінде салмағы 5, 10, 25 кг болат­ын «Syr dani» брендімен күріш жармасы ішкі нарықта және экс­портқа да сатылады. Дәл осы бренд Ресей, Өзбекстан, Моңғолия, Украина­, Тәжікстан, Қырғызстан, Түркіменстан және тағы да басқа ТМД мемлекеттеріне шығарылады. Биыл өндіріс үш есе, экспорт 28 па­йызға артты. Бұл біздің ең үлкен жетістігіміз деп білемін.

- Күріш жармасы  деп қалдыңыз ғой, оның  қандай  түрлері  өңделеді?

- Бірнеше түрін атап айтуға болады. Мәселен, «Янтарь» күріш жармасы. Оны Қызылорда облысының кристалды мұзы деп те атауға болады. Онымен пудинг, палау, суши тағам­дарын пісіруге болады және өте тез пісіріледі. «Абай Дәулет» ЖШС күріш өңдеудің жоғары технологияларын пайдалана отырып, дәнді дақылд­арды өңдейді және олармен сіз сүйікті тағамыңызды 20 минут ішінде алдын ала суға тұндырмай-ақ дайындай аласыз. «Лидер» деген түрі бар күріштің. Одан бөлек «Камолино» күріш  жармасын да  астын сызып  айтуға  болады. Бұл күріш маймен өңделетіндіктен, тағам дайындағанда өсімдік майын үнемдесе де болады. Компания дайын  өнім­дерді экспортқа шығарудан бөлек, Алматы,­ Астана, Шымкент қала­ла­рында  ресми  филиалдарын ашуды­  жоспарлап  отыр.

- «Күріш сабанынан гранула өндіруді қолға аламыз» дегеніңізді естідік. Бұл  шаруа  шешілді  ме?

- Негізі егіс алқабында күріш қалдық­тарын өртеу арқылы ғана жояды.­ Ал бұл өз кезегінде топырақтың құнарлылығын жояды, жыл өткен сайын әлсіретеді. Көп жылдар бойы зерттеу жасай келе, күріш қалдығы­нан гранула түріндегі отын жасауға шешім қабылдадық. Бұл әлемдік тәжірибеде бар. Егер бұл іске асырылса, жаңадан жұмыс орындары­ ашылады, отынның құны арзандайды, сексеуіл, жыңғыл сын­ды­ табиғи отын түрлерін бейберекет пайдаланудың алдын алуға болады­ және топырақтың құнарлылығын сақтап қалу мүмкіндігі бар. Бұл тұрғыда жұмыстар жүргізіліп жатыр.

- Төрт түлік мал өсіруде қандай нәтижелер  бар? Мал шаруашылы­ғы­ның  даму  деңгейіне тоқталсаңыз.

- Қазақтың атакәсібі саналатын қой шаруашылығы туралы айта кетейі­н. Кеңестік кезеңде Бесарық ауылында 48000 бас қой өсірілген. 2016 жылы Қазығұрттан 700 бас аналық­,  700 бас тұсақ, 700 бас ұрғашы­ қозы және 20 бас қошқар әкелген едік. Сол қойды өсіріп, міне, биыл 5500 басқа жеткіздік.  2017 жылы 750 бас, былтыр 1100 бас еркек­ қозы сатылды. Қой шаруа­шылы­ғында ауыл шопандары ауысымдық әдіспен жұмыс істейді. Осы үлкен жұмысты қолға алардың алдында біз Австралия, Германия және Польша фермерлерінің жұмыс тәжірибесін оқып, үйрендік. Бұдан бөлек, түйе шаруашылығы да қарқынмен жүр­гізіліп жатыр. Бүгінгі таңда шаруашылықта 59 бас аруана бар, оның  40-ы  сауында  тұр.

- Бақша шаруашылығы жайлы айтыңыз­шы. Облыс жұртшылығы жеміс-жидектің қандай түрлерімен қамтамасыз  етілуде?

- Қызылорда облысының ауылшаруашылық картасында 2014 жылдан бастап 2016 жылға дейін жеміс дақылдары егілетін алқап 500 гек­тарға ұлғайып, нәтижесінде  2040 тонна жеміс-жидек өндірілді. Бұл көрсеткіш жергілікті халық  сұранысы­ның тек 13 пайызын ғана құрайтын­ы белгілі. «Абай Дәулет» ЖШС  Сырдария   ауданында  барлығы 5 гектар жерге 10000 түп алма көшеттері­н отырғызды. Элиталық көшет «Р.С «Агро-Групп Холдинг» ЖШС-нен алынды. Барлық отыр­ғызылған алма ағаштары облыс халқыны­ң сұранысын қанағаттан­дыруға   бағытталған.

- «Абай Дәулет» ЖШС – шаруа­шылықтың  бірнеше  түрін жандандырып отырған көпсалалы кәсіпорын. Соның ішінде картоптың ерекше сорттары­  өсіріліп  жатыр  дегенді  естіп едік...

- Еліміздегі халық ең көп тұты­натын көкөністің бірі – картоп. Қазақстанда адам басына шаққанда 120-130 келі картоп қолданылады екен. «Екінші нан» саналатын кар­топтың қазір «Артемис», «Наташа» және «Родриго» деп аталатын сорт­тары бар. Оларды өндіруде жоғары сапалы тыңайтқыштар мен технологиялар қолданылады. Картоптың ерте пісетін сорттарын жаздың орта шенінде жинап­ алуға болады. Солардың бірі – «Артемис». Оның өнімдерін еккеннен кейін 45 күн өткен соң жинап алуға болады. Биыл аталмыш сорттан гектарына 3480 келі өнім жиналды. «Наташа­» сорты – жоғары өнімді және болашағы зор картоп өнімі. Оның пісу уақыты 70-80 күн аралығында 0,8 гектардан 3800 келі өнім жиналады. Ал «Родриго» сорты өзінің көлемінің үлкендігімен ерекше. Биыл бұл сорттан­  12,6 гектардан 28 800 келі өнім алынды. Картоп өндіруде халықтың­  сұранысына  орай  оңтайлы жұмыстар  атқарылып  жатыр.

- Бал өнімдерінің пайдасын айтпаса да түсінікті. Сіздер омарта шаруашы­лығын қашаннан бастап қолға ал­дыңыздар?

- Ара балы – табиғаттың ең пайдалы өнімі. Оның құрамында өзге тамақ өнімдерінде кездеспейтін пайдалы дәрумендер бар. Осындай құндылықтарын ескере отырып, біз бал арасы шаруашылығын 2003 жылдан бері жүргізіп келеміз. Оның үстіне балға деген  халықтың  да  сұранысы  жоғары. Біздің елімізде де бұл сала өте жақсы­ дамыған. Қазіргі күні шаруа­шылықта 35 ара тұқымы бар. Бірнеше сорты дайындалады, атап айтқанда, май, жантақ, мия тамырының балы және тағы басқалары бар. Балдың ең жақсы, жоғары сорты ГОСТ 19792-2001 стандартымен дайындалады. Олар 0,5 келі салмақта ыдыстарға құйылып, оралады. «Шипа» деген брендтік атаумен шығарып жатырмыз. Бал түрлерінің ішіндегі мия тамы­рының балын ең ерекшесі деп атап өтер едім, өйткені оның өзіне тән нәзік хош иісі мен дәмі бар. Оны әсіресе, жөтелгенде, тұмауратқанда пайдаланса, денсаулыққа өте пай­далы.­

- Компаниядағы осынша игілікті істердің  барлығы бір  ғана  адамның  емес, ұжымдағы жұмысшы-қызмет­керлердің жымдасып жұмыс істеп, бірлесіп  білек  сыбанып жүргенінің нәтижесі­ екені белгілі. Еңбек адам­дарына  қандай  колдау  бар?

- Адам – басты капитал. Осы себеп­ті жыл сайын компания қызметкерлерінің біліктілігін арттыру мақсатында, оның ішінде жас мамандарды шетел­ге тәжірибе жинақтауға жіберіп отырамыз. Мысалға алатын болсақ, былтыр мамандар Германиядағы «Ф.Х.Шуле Мюленбау ГМБХ» ком­паниясында сәтті тағылымдамадан өтті. Соның нәтижесінде мамандар өндірістегі мәселелерді оңай шеше бастады­. Сондай-ақ компания жұмысшылар үшін тұрақты түрде семинар-тренинг, біліктілік арттыру курстарын ұйымдастырып тұрады. Бұл олардың кәсіби дамуларына септігін тигізеді деп ойлаймын. Жыл қорытындысымен үздік еңбеккерлерді қаржылай, заттай ынталандырып келеміз. Ынтымағы нық, бірлігі бекем ұжымға береке де бейім болатынына өзіміз куә болып­ жүрміз. Мен  осыған  қуанамын.

- Әңгімеңізге  рақмет!

Әңгімелескен

Әйгерім   НАЖМАДИНҚЫЗЫ

Жылдық   жетістік

Мұрат Сәрсенбаев – «Абай  Дәулет» ЖШС директоры.

2019 жылы – Үздік ауыл­шаруашылық компаниясы но­мина­циясы бойынша «Халық қалаулысы» Ұлттық сыйлы­ғының  лауреаты;

2019 жылы – «Сапа көш­басшысы - 2019» конкурсының жеңімпазы;

2019 жылы – Мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі сіңірген еңбегі, елдің әлеумет­тік-экономикалық және мәдени дамуына, халықтар арасындағы достық пен ынтымақтастықты нығайтуға қосқан елеулі үлесі үшін «Құрмет» ордені мемлекеттік  наградасы  иегері;

2019 жылы – ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министр­лігінің «Рухани жаңғыру» бағдар­ламасының «Туған жер» арнайы жобасын іске асыру мақсатында ұйымдастырған «Жомарт жүрек» сыйлығының «Жыл меценаты» номинациясы иегері.

2019 жылы – Нұр-Сұлтан қаласында өткен дәстүрлі «Алтын­ сапа», «Парыз» сыйлықтары мен «Қазақстанның үздік  тауары - 2019» республикалық   көрме-байқауында  отандық өнімді экспорттаушылар арасында еліміз бойынша үздік деп танылып, «Ұлы дала елі» ортақ брендінің жеңімпазы атанды.

Кешегі даласында абақ­тысы жоқ, бес қаруы белінде жүрсе де жауынан өзгеге қару жұмсамаған заманда елдің бір-біріне өкпесі, кеткен есесі болмады дейсің бе? Болды ғой. Бірақ, сол заманның өзінде қойнындағы қаруға тұра ұмтылмай, әділдікті, ақ пен қараны шешетін әулеттің үлкені не ауылдың ажасы, оған көнбей жатса, елдің қожасына жүгінді емес пе? Дау бұған да бөгет бермеген кезде биге барып соңғы шешімді сұрады. Ал, би болса, әділ әрі таза шешім шығарып, кесім кесіп, қара қылды қақ жарған. Бұл біздің дала мәдениетіміз, өркениетіміз бен болмысымыз еді. Тұңғыш Президенті­міз Н.Ә.Назарбаев айтқандай, біз мақтанатын бабалардың асыл жолы  еді.

Міне, азаттықтың самалымен тыныс­таған 28 жылдың ішінде экономикасы дамыған тәуелсіз, рухы мықты елге айналдық. Бүгінде көкірегімізді кең керіп, жүректен шыққан жалынды қуаныш сезіммен бүкіл әлемге біздің Тұңғыш Президентіміз, Көшбасшымыз бар деп ауыз толтырып айта аламыз.

Егемендігіміз қайта оралып, қаз-қаз тұрдық. Бірақ, көптеген құндылық­тар­дан айырылып қала жаздадық. Ұмыт болға­н ұстанымның іздері осы бүгінгі сот саласында да сайрап жатты. Қайта құ­рылған жүйе қолда барды қару етіп, аяққа қойды. Міне, содан бері даму үстіндеміз. Бұрынғы болмысымызға жайлап оралып келеміз. Мысалы, кезін­дегі әулеттің үлкенінің орнын ауылдың ақсақалдар алқасы басты. Елімізде сотсыз татуласу орталықтары ашылып, жұмыс істеуде. Нақты кезеңде қанша адам осы медиаторлардың алдынан татула­сып шығып жатыр. Бұл да біздің рухани жаңғыр­ғанымыз емес пе? Яғни, Елбасы айт­қандай, көнені заманауи тұрғыдан жаңалады­қ. Бұл – ел саяса­тының  дұрыс бағытта  бара  жатқанының  дәлелі.

Тектілікті бойына жиған тарихы­мызға назар салып қарап отырсаңыз, қандай да бір дау туындай салысымен бидің алдына бармаған. Әуелі төменгі сатыдан басталып, әулеттің үлкені, ақсақалының алдында айтылған. Осы бір болмыстың жұқаншағы әлі де бар ғой. Бала бір бұзақылық жасап қойса, ата-анаңа айтамын деп жатпай ма? Болмаса­ «Үлкендеріңнің алдынан өтейік» деген түсінік осының айғағы. Бұл бұғалық бола алмаған адамды ауылдың ажасының алдына апарған. Ажа деген – қазір­гі ауыл әкімі секілді сөзі өтімді, айтқаны­ жүретін басшылық етуші жан. Бұл жерде­  де даудың басы бұғалыққа сый­май­ жатса, ел қожасының алдына барып жүгінеді. Содан кейін барып «Ажаны ақтап, қожаны түгендеп, биеке сізге келдік» деп бидің алдына барған. Ал, би болса, әділ әрі таза шешім шешіп, кесім кесіп, қара қылды қақ жарған.

Сан ғасырлардан бері жалғасқан билер­ жүйесін Қасым ханның қасқа жолы­мен Әз Тәуке «жеті жарғысымен» жаңала­ды емес пе? Міне, сол секілді бүгінгі  сот жүйесі де уақыт  өткен сайын­ ашықтығымен, ыңғайлылығымен, тиімділігі және жетілгендігімен сол жүйені  қайталап  келе  жатқандай.

Мәселен, «Түнгі  соттың»  тиімділігі, «Виртуалды соттың» жеделділігі және заманауи технологиялармен жабдық­талуы  осыны  көрсететіндей.

Сонымен қатар сот төрелігін әділ атқаруға «Жеті түйін», яғни жеті бағдар көрсетіліп, жарғыдай жарияланып, жүрер жолды анықтағаны нағыз руха­ниятпен ұштасқаны емес пе? Бұл бағыттың басты тұғыры – «Мінсіз судья» мен «Үлгілі сот». Себебі судья – сот жүйесі­нің жүрегі. Сот жұмысының айнасы да, басты қорғаушысы да – судья.

«Мінсіз судья» деп заңды жетік білетін мамандарды айтатыны түсінікті. Алайда судьяның мінсіздігі заңды жатқа­ білумен ғана өлшенбейді. «Мінсіз судья»­,  біріншіден, жан-жақты білімді, мәдениетті, парасатты болуы керек; Екінш­іден, тәкаппар, менмен, дөрекі болмауы керек. Үшіншіден, өмірлік те, кәсіби де мол тәжірибесі болу керек. Өйткені, судьялық қызмет – құқықтық-демократиялық елді құру және дамыту барысында, әділ, қатаң заң негізінде дұрыс билік айтуды талап ететін, әрі ол жөнінде соңғы болып нүкте қоятын, заң саласының ішіндегі ең шоқтығы биік, жауапкершілігі өте зор, мәртебесі бөлек  мемлекеттік  лауазым.

Үлгілі соттың ұжымында моральдық-психологиялық климат, сот қызметкерлерінің өзара қарым-қатынасы, адами сыйластығы жоғары деңгейде болатыны белгілі. Ал, кешегі өткен билер­дің бойынан осы қасиет та­былуы керек болды. Сола­й да еді. Сондықтан қара қылды қақ жарған­ деп ат қойып, «Тура биде туған жоқ, туған­ды биде иман жоқ» деп сенім мен жазғыруды қоса қоя­ды. Осы сөздің үдесінен шығу үшін таразыны тең ұстап өткен қанша билер бар.

Міне, сол сара жолға жетелеген «Жеті түйіннің» алғашқысы әділеттік, содан кейінгілері судьяның жауапкершілігі мен тәуелсіздігі деп аталды. Міне, кеше мен бүгіннің сабақтастығы, Рухани жаңғырудың  бүгінде  орындалып  жатқан көрінісі – осы.

Талант  ТІЛЕП,

Қызылорда  қаласының  мамандан­дырылған  тергеу  сотының  судьясы

Ақыл  жетпес

Адамның ақылы өлшеусіз мол. Алайда сол ұлан-ғайыр, шексіз ақылыңның кейде кішкентай, уақ-түйек мәсе­лелерді шеше алмай, тұйыққа тіреліп, жол таба алмай, адасып­  жүретініміз  қалай?!

Жалғыз  тілекті  адам

Күллі дүние күл болып, жарты әлем жанып кетсе де, құйрығына жабысқан құйттай креслосын күйік шалмаса, жаһандағы жалғыз тілегі – сол...

Кері  құбылыс

Өзіңді қиындықтан қаншалықты алып қашып аяншықтансаң, өмір сені соншалықты көк төмпештің астына алумен болады.

Қызмет   түрлері

Халыққа қызмет ету – кереме­т, өзіңе қызмет ету – едәуір жақсы-ақ, біреуге қызмет ету – бір түрлі...

«Әдеби»  өмір

Қияли ертегі ойлап тауып, соның жетегінде өмір сүре­тіндер бар. Аңызға ауаланып, шектен тыс қаһарманданып өмір сүретіндер бар. Ғашықтық  жырларын  ұйып, көрін­ген сұлуға есі кетіп, мәжнүнденіп өте­тіндер бар. Қаймақ сөзді қатырып, өміріндегі  әр қадамын мақалдап, мәтелдеп  қорытындылап  отыратындар бар. Сыртқа  сырын алдырмай, өткенін де, жеткенін де жасырып, өзгелер шешуін­ өзі тапсын дегендей жұмбақ өмір  сүретіндер де  бар...

Жағымпаздың

бары мен  жоғы

Тәуір тәрбие, терең білім, парасатты­ пайым, салиқалы сөз, оралымды ой, қарымды қиял, мызғымас махаббат... Бәрі-бәрі  бар. Жоғы – алақандай ар мен ынсап  қана...

Жеңімпаздар

Өмірде мәртебесі асып, тұғырға көтері­лген жеңімпаздардан гөрі, тұғырсыз қалған жеңімпаздардың саны көптеу  сияқты...

Жиналысқа   жиналған   екен

Бәрінің де беті нарттай екен. Бәрі де мәйегі айналып семірген екен. Бәрі де жарылардай боп отыр екен. Бәрінің де қабағы қатқыл, көздері шатынаулы, жүздері сазарыңқы екен. Соған қара­ғанда, бұл жиналысқа тегін адамдар келмеге­ні  көрінеді...

Ескі   дегенше,

құсқы   десейші

Ескі үлгідегі жиналыстар... Ескі үлгідегі баяндамалар... Ескі үлгідегі марапа­ттар... Ескі үлгідегі атақтар... Ескі үлгідегі қолпаштаулар... Ескі үлгідегі мерейтойлар... Ескі үлгідегі кісімсулер... Осылардың арасында жүріп өзіңді ескіріп, ескерусіз қалғандай сезінесің...

Мақтаған   соң

Әкеңді  мақтамасаң  да,  әкімді  мақтай  бер.  Әкең шығара  алмаған  биік­терге  әкім  шығара  алады...

«Ару»

Сұлулана-сұлулана, әдемілене-әдемілене, көріктене-көріктене, бояна-боя­на, баяғы бір табиғи таза жаратылысынан айырылып, қан-сөлсіз құр мүсін­ге айналып қалған ару...

Дейміз-ау...

Тіліміз бай дейміз – бір бөлегіміз басқа тілде шүлдірлеп жүрміз. Музыкамыз ғажайып дейміз – әншілеріміз көршілердің әнін шырқап, бәрімізді селкілдетіп билетіп жүр. Жеріміз кең-байтақ дейміз – екінің бірі үй салатын жер таппай жылдар бойы жәутең көз боп сандалып жүр...

Теңесер   шақ

Кешегі ызбарлы, ызғарлы кабинеттің креслосын сықырлатып отыратын нән бастық пен өмір бойы белі бүгіліп, бейнеттен көз ашпаған қитабан шаруаның енді міне қол ұстасып, әжік-гүжік әңгіме сапырып, бір-біріне сүйенісіп, қалтылдап-құлтылдап бара жатқанын көрдім. Кәрілік адамдарды ана дүниеге барар алдында теңестіре бастайды екен-ау...

Бүгінгі   мықтылық

Бүгінде мықты мұғалім балалармен арпалысып, сабақ беріп, басын ауыртып жатпайды. Бүгін мына жерде, ертең ана жерде өтіп жатқан семинарларда, тренинг­терде, научниктерде «көрнекіліктерін» жарқыратып, жаңашылдық көрсетіп  іссапарда  жүреді...

Күтудеміз

Әне  жаңалық  болады, міне жаңалық­ болады деп сарылып күтеміз де жүреміз, күтеміз де жүреміз. Ал бұл күтулеріміз жылдарға ұласып бара жатыр.­

Өзі   үшін

Сенің елден асқан жақсы қасиеттерің үшін емес, өзінің әрбір айтқан сөзін мақұлдату үшін ғана сені бауырына тартып, маңдайыңнан сипайтындар бар.

Тиын мен  теңге

Сыңғырлаған тиыны талай-талай тәтпіштеуден өтіп әлеуметке жетті-ау, ал шытырлаған теңгесі қозғалмастан, бумасы ашылмастан әу бастағы қалтада қалып қалды.

Бүлдіргі

Бүлінгеннің  бәрін  өзі  бүлдіріп алады да, басқа біреуге неге бүлдіресің дегендей­ көзі бақырая қадалып қарап отырады.­

Бұл  да  атақты

Ақылы шолақ ақтай белсенді. Ал атағы  осындағы  дуалы ауыз абыздардан кем емес.

Айналасын  тыныш  қылды

Кер ауыз кеудемсоқтауына қызмет берді. Пыш-пышы көп пысықайына қолтығына қыстырар портфель берді. Майда-шүйделеріне жаудырып «Алғыс хаттар» берді... Енді құлағы тыныш, жан-жағы жайлы боп жүріп жатыр...

Кері  жаңғырық

Кейбіреуді бет-жүзіне қарамай жұмысқа сал, құлша жұмса. Құлша жұмсай алмасаң, кейін өзіңді құлша жұмсаудан  тайынбайды.

Жылдамдық

Біліммен білеулеп, қайратпен қарымдап, ақылмен амалдап, қара теріңді сығып жиырма жылда әзер шешеті­н мәселеңді бүгінде бір қалталы қалақбас екі-үш күнде қалпақпен ұрғандай­  лезде-ақ шешіп тастап жүр.

Құбылма

Күліп тұрып жылай салады, жылап тұрып күле салады.

Заманның  түсі

Кеңес заманында айналаңнан қан сорғалап тұрғандай болатын, қызыл әскер, қызыл ту,  қызыл галстук, қызыл алаң, қызыл партбилет, қызыл сенбілік, қызыл бұрыш, қызыл отау...

Жоқ   іздеген

Жоғалған Рухын іздеп жүрген соқыр халық...

Бос  жүрістің  адамы

Салпақтап анаған ереді. Салпақтап мынаған ереді. Бұл қасқаның тыныш жатар күні жоқ. Жұртқа айтар үні жоқ...

Кішкентай  қызметкер

Жоғарыдан келгендерге жол ашады. Төменнен келгендердің төбесінен ұрады.

Бюрократия

Үлкен-кіші кабинеттерде шіренген, шырт түкірген, өзі шамшыл, өзі «аршыл», тұяғы мұздаған, қабағы сыздан­ған білгіштер толып, иін тіресіп отыр. Аңдығаны – қазынаның қара қаза­ны­ның  қақпағы.

Аз бен  көп

Мал табарлық ақылы жоқ адамдар аз... Сонда да малы жоқ, сіңірі шыққандар жетерлік...

Шығарады...

Дүлейлі жылдар өзінің дүлдүлдерін шығарады. Ереулі жылдар өздерінің ерлерін шығарады. Сұрапыл жылдар өзінің сайыпқырандарын шығарады. Қа­һар­лы жылдар өзінің қаһармандарын шығарады. Жылымық жылдар өзінің жылар­мандарын шығарад­ы. Жеміс­ті жылдар өзінің жасампаздарын шығарады. Сұрқия  жылдар өзі­нің сұрқылтайларын  шығарады­...

Өмір   мазмұны

Бәріміз де азды-көпті күнәліміз. Әр­қайсысымыздың «қоржынымызда» сол күнә­нің аз не көп болуы – жеке өміріміздің маз­мұны.

Кемел  шақ

Өз ойыңнан өзің түшіркеніп, селт етіп шошына бастаған кезің – ақылыңның  толысқан шағы.

Фәни

Жер бетінде жоқ едің – жылап туып, бар болдың. Бұл жаһанда зор едің – жып-жылмағай  жоқ  болдың...

Шектеліп  қалдық

Балаларға текті тәрбие, басы бүтін білім беруіміз керек емес пе?! Ал біз болсақ, балаларға науқандық тапсырмалар ғана берумен шектеліп жүрміз...

Демейді

Мешкей қарын тойса тойдым демес, жемқор жемсауы толса да қойдым демес.­

Құрбандық

Адамдар көбіне-көп өздерінің озбыр­, опасыз  ойларының  құрбаны боп кетеді.

Жетек

Жетекшілеріміз құр жетектеуден әрі аспай отыр...

Қашқан  ой

Бір ойым қаламымды қайымдаймын дегенше, әп-сәтте санамнан шығып қашып кетті. Олай әуреленіп, былай әуреленіп таба алмадым...

Әлі  жүр

Ақсүйек аристократтар өз уақытында тамаша өмір сүріп, заманы жылжып кеткенде, тарих сахнасынан ығысты. Қызу қанды демократтар уақытында улап-шулап, толықсып-тулап, кезеңі өткенде олардың да қарасы көрінбей кетті... Ал парқы жоқ партократтар заманын­да үрлеп ішіп, шайқап төгіп, асып-тасып өмір сүрді. Заманы кетті. Уақыт өзгерді. Бірақ олар сол орнында, жылы-жұмсақтың айналасында әлі жүр... Тұмсықтан таяқпен ұрсаң да, кетет­ін  сиқы  жоқ...

Жаңа  әдістеме

Бастықтар бағыныштыларға әкіреңдеуін, қодыраңдауын, айбат шегіп шақыл­дауын сап қойыпты. Тек қана әдемі сөзбен сылап-сипап, алдап-сулап­, арқадан қағып, арсалаңдап жаңа қалыпқа  көшіпті.

Табысқан  орын

Әлеуметтік желіден әркім өз орнын тауыпты. Қу қуды тауыпты. Сұм сұмды тауыпты. Әкім әкімді тауыпты. Ақын ақынды тауыпты. Алаяқ ашық ауызды тауыпты... Бәрі де өздеріне-өздері риза... гу-гу... ду-ду...

Орын  жоқ

Қай сала тоқырап, дамымай қалса, сол салада кез келген адам жұмыс істей алады, әжік-гүжік істер тындыра алады. Ал дамыған озық салада тек кәсіби маманд­ар ғана талқанын тауып жей алады,­ дәлдүріштерге ол арада орын жоқ.

Жайыз  сөз  емес

«Мәңгілік» деп кез келген жерде көкіп, оңды-солды сабынымызды езіп жүреміз. Шындығында «мәңгілік» деген­ сөз бұл фәни, өтпелі жалғанның өлмелі пенделері – адамдарға жайыз сөз емес.

Көштен   қалған

Ана алмағайып заманды да көрген. Мына адуынды заманды да көрген. Оқыған. Тоқыған. Білімді. Ілімді. Қатар­ға қосылып, қызмет еткен. Бүгін­де де соқталдай қызметі бар. Бірақ жүрісі-тұрысы, сөйлеуі-күлісі, айғайы-ұрысы – кеңестік-кеңкелестік деңгейде  қалып қойған...

Қайшылық

Өзгерген қоғам. Өзгермеген адам.

Атақ пен  шатақ

Әрқилы  деңгейдегі  түрлі  салаларда дүрлі-дүрлі  атақ  көп. Сол атаққа қарай әукесі салбырағандардың арасында гүрлі-гүрлі  шатақ  көп.

Арман,  арман,  арман-ай

Жанындағыларға, жалпақ жұртқа жатпай-тұрмай, жанын салып жақсылық ғана жасайтын жасампаз, жақсы, жылы жүректі, жайдары жүзді ұлық­тарды  көргім  келеді...

Науқан мен  «сойқан»

Науқан тумасын. Науқан туса, мүләйімсіген мұғалімдердің тыныш тірлігінде  сорпақтаған  «сойқан» туады.­

Ерғали  Абдулла

«Кувад синдромы» туралы бұрын-соңды естіп пе едіңіз? Мүлдем естімеген болуыңыз да мүмкін. Бұл – ер адамның жүкті әйел секілді күй кешуі. Мұндай да болады. «Кувад» сөзі француздың «couver» деген етістігінен шыққан, яғни қазақшалағанда «жұмыртқа басу» дегенді білдіреді. Бұл синдром екіқабат әйелдің күйеуінде жүктіліктің үшінші айында басталып, сәби дүниеге келгенге дейін жалғасуы ықтимал. Оның белгілері жүктілік белгілеріне қатты ұқсас. Кувад синдромы кезінде адамның тәбеті төмендеп, кейде мүлде жоғалып немесе қатты ашылуы мүмкін.

Қысқасы былай. Әйелі бала көтерген уақытта күйеуі де дәл сол әйелінің күйін кешеді. Егер әйелдің тәбеті төмендеп, тамаққа зауқы соқпаса, күйеуі де сол жайтты бастан өткереді. Тіпті құсу, еңсесі басылу күй­лері де еркекке  қарай  ауыт­қиды екен. Белгілі ғалымдар H.Тресуман мен M.A.Конлон ұсынған деректер бойынша бұл симптомдар жиынтығын еркектердің 11%-ы бастан өткереді екен. Десе де, ғалымдар әлі күнге дейін «еркектердің жүк­тілігінің» пайда болуының нақты­ себептерін анықтай алмай­  келе  жатқанға  ұқсайды.

Канадалық ғалымдар жүк­тіліктің  әртүрлі  кезеңдеріндегі әйелдердің  күйеулеріне зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Сонда әйелдерімен қоса еркектердің де гормондарында өзгерістер  болатындығын байқаған. Мәселен, тестостеронның үлес салмағы керісінше әйел­дерінде көбейіп, еркектерінде азая  бастаған.

- «Кувад синдромы» жүкті әйелдері бар ерлердегі психогендік  және психосоматикалық бұзылыстардың жиынтығын білдіреді. Бұл жағдайда күйеуінің патологиялық жай-күйі бала күткен әйелінің жағдайына  сәйкес  келеді. Сондай-ақ ол әйелінің басындағы ауырсынуды, мысалы, жамбас сүйектеріндегі айырмашылықты сезінеді, - дейді РУДН университетінің психиатрия және медициналық психология кафедрасының профессоры Валери­й  Марилов.

Әлемдегі кейбір этникалық топтарда «кувад синдромын» қара магияшылар әдейі қол­данады екен. Яғни, әйелі бала көтеру кезіндегі қиындықтар мен ауыртпалықтарды күйеу­леріне  сездірту  үшін  сиқыршыларға  арнайы  жүгінетін  көріне­ді. Бұл патологияның жекелеген белгілері одан да көп кездеседі. Мысалы, Америка Құрама Штаттарында жүкті әйелі бар тексе­рілген ерлердің 40%-ында «кувад синдромының» белгілері анық­талған. Ғалымдар «егер мұндай белгілер ерлерде кездесетін бол­са­, дереу психотерапиялық ем алуы қажет» дегенді айтады. Тәжі­рибелер барысында дәрі­герлер тобы «кувад синдромы» бар еркектер әйеліне терең жан­аш­ыр­лық танытқан кезде пролактин­нің (гормон түрі) көбірек шығаратынын, яғни балаға көбірек қамқорлық жасайтындықтан пайда  болатындығын  анықтады.

Мұндай синдроммен ауыратындар біздің елімізде әлі кездескен жоқ. Дегенмен, қазақстандық кинорежиссерлардың идеясына дәл осы «кувад синдромы» іліккен. Себебін білмей­міз, бірақ өздеріңізге етене таныс­ «Брат или брак» комедиясындағы бас кейіпкер Айдар аяғы ауыр әйелінің күйін кешіп, әбден  азап  шегеді.

Осы турасында Қызылорда облыстық кеңес беру диагнос­тикалық орталығының уролог-андролог маманы Досбол Әбеновпен  сөйлескен  едік.

- Біздің елімізде және біздің облысымызда әзірге мұндай фактор кездескен жоқ. Бұл – еркектердің әйелдердегі жүктілік сезімін сезіну құбылысы. Әзірге елімізде, біздің өңірімізде мұн­дай психологиялық жай-күйге шағымданып ешкім келген жоқ. Есесіне облысымызда бедеу еркек­тердің саны артып келеді. Орталыққа кеңес сұрай келген пациенттеріме «егер үйленгеннен кейін бір жыл ішінде әйе­ліңіз жүкті болмаса, уролог-андрологқа көрініңіз» деп кеңес берем­ін. Өйткені «бала көтеремін» деген үмітпен жылдарын жоғалтатын  жұптар өте көп, - деді  ол.

Хош, еркектің жүкті әйелдің күйін кешкені мына бір оқи­ға­ның қасында түкке тұрғысыз болып қалатынын білмедік. Бұл жігіт жүктіліктің күйін кешкендей әсерде болмаған, одан да сорақысы аяғы ауыр болған­. (!)  Есімі – Томас Бити. Ол 2008 жылы алғашқы перзен­ті – қыз баланы дүниеге әкелген. Алайда Томас онымен тоқтамай, үлкен қызын туғаннан кейін екі рет жүкті болып, тағы екі ұл тапқан. Сөйтіп Томас Бити үш перзенттің ата-анасы атанған. Айта кетейік, ол өзінің жүкті екендігін ең алғаш 2007 жылы жариялаған болатын. Осыдан кейін әлемде екінші болып британдық 20 жастағы Хайден Кросс та өзінің аяғы ауыр екенін шетелдік БАҚ-қа жариялайды. Жынысын әйелден еркекке ауыстырса да, бала көтеру мүмкіндігіне ие болған. Ол ұрық донорын Фейсбук желісі арқылы тапқан. Сол себеп­ті, болашақ нәрестенің әкесі де, анасы да жалғыз өзі болып қалмақ. Хайден Кросс жынысын ауыстыру туралы шешімді 17 жасында қабыл­даған. Осы мақсатқа жету үшін ол дәрігерлердің көмегімен түрлі гормондық препараттар қабылдауға және өзінің жеке басын куәландыруды заңдастыру үшін төлқұжат жасау­ға 3 жылын сарп еткен. Алайда Кросс жынысын ауыстыруды ке­йін­ге қал­дырған. Себебі­ ол бала сүйіп, ана  атанғысы  келген.

Жер-жаһанды шарлаған осындай жаға ұстатар жайттар көп. Көресің – күйінесің, ести­сің – таңданасың. Күнара өзге­ріп тұратын әлемде көзкөрген­нің барлығына көз үйретпей-ақ, өзге бір жаратылысқа жат дүниелер құлағыңа жетіп жатады. Расынд­а Құдай жаратқан денеге «дақ» түсіріп, өзгеруге құлық таныту­дың жазасы Тәңірден өзгеге беймәлім әзір­ге. Ал жүк­ті­ліктің әсерін се­зі­нуге бейім ер адамдардың жай-күйін әлі ғалымдар да түйсіне алмай отыр.