Қазақстандағы 86 түзету мекемесінде 35 мыңнан астам адам қамауда отыр. Есептеуге оңай болсын, яғни әрбiр 100 мың қазақстандықтың 200-і түрмеде тіршілік етуде­.  Десе де, бұл – өткен жылдың еншісіндегі сандар­. Былтырғыны мысалға алған себебіміз, жыл басы болған соң ба, пәлендей өзгеріс, «секірген» сандар­ жоқ. Тұрақтылық бар. Алдыңғы сөйлемді екі мағынада тең түсініңіз. Қазақстан түрмедегі адам саны ең көп елдер (220 елдің арасындағы есеп бойынша) тізімінде былтырғы 48-орнында қалды. «2014 жылы түрмеде отырғандардың санын қысқартуға  бағыт­талған реформалар жасаған Қазақстан биыл кемінде 50-орынға түсетіні күтілген» деп жазылған Халық­аралық түрме реформасы (PRI) ұйымы баяндама­сында. Көрдіңіз бе, олар бізге сенім білдірген. Ал, біз...

Түрмедегі адам саны бойынша әлемдік тізімнің қосымша индексінде Қазақстанға қатысты өзгеріс байқалады. Бұл қосымша есепте жүз мың тұрғынға шаққанда 194 түрме жазасын өтеушісі бар Қазақстан 2018 жылы 71-орында екен. 6,5 миллион халқы­ бар көршілес Қырғызстан 10500 жаза өтеушісімен тізімде 92-орында тұр. Қыр­ғызстан бұл деңгейімен Жаңа Зе­ланди­я және Голландиямен қатар. Ал, Қазақстан түрмедегі адам саны бойынша Түркі­мен­стан, Чили, Беларусь және Танзаниямен бір бестікке  жайғасқан.

Бұл статистиканың қашан және қалай азаятыны белгісіз. Тиісінше, сұрақтың антонимдік жауабын жұртшылық жақсы біледі. Неге қылмысы көп елге айналд­ық? Сұрақ бар, жауап жоқ. Болған күннің өзінде қисынсыз. Жұмыр жерді жұтса да жұмырына жұқ болмайтын «жепутаттар» мен жоғарыдағылар қылмысы­ үшін жазаланбай жатса, болмашы нәр­сеге бола басы бәлеге қалып, абақтыға айдалғандар бар бізде. Қысқасы, қылмыстағы «қырағылығымызбен» қатар, елдегі­ әлеуметтік жағдайдың тұрақсыздығы да түрмеде тұрақтауымызға лайықты сылтау бол­ғандай.

Ш.ШАТҚАЛ