Әдетте, қырандар  көкте – патша, жерде – мейман. Қалықтау үшін биіктік керек. Құлдилау екпінінен күш алады. Жазыққа емес, құзар шыңға қонақтайды. Халықшыл тұлғалар табиғаты да сондай­. Олар Алашын аспан­ға, асқар тауға балайды. Сұңқарға самғау жарасқан дейтініміз  де  сондықтан.

Сол өршіл рух Аралдың айбозым азаматы Тоғыс Жұмашевтың ақ дидарын аңсатқанда, құс көңіл сағыныш қанатымен жүзімізді желпігендей болады. Ондайда Тоғыс үшін Жиренше шешен­нің боз үйі секілді «Аралотынның» тар қолтық кеңсесіне маңдай тірегені­мізді  аңғармай  да  қаламыз.

Бір ғажабы, қоңылтақсу білінбейді. Тоғысқа тоқым болған қара креслодан лып етіп  көтерілген туымды  ұл әке сыйластарын  құшаққа тар­тады. Ыстық ықыласы иыққа шапан жапқандай. Мейрамбек күлімсіреді де­генш­е, бірқақпай әзілі бал арасындай шырынды сөз шақыра­ды.

Тура Тоғыс секілді: бабалар соқпағына да із салады, өткен шақ өлшемін де ескереді, бүгіннің бүктеуін де жазады. Тыңдау жетегін­де кетпейді, талдау дәлдігімен тосылтады. Терең ой тербелісін құптайды. Қай істі болмасын бастамай жатып тасынбайды. Әке қадаған кәсіпкерлік қазығы мызғымайды. Мыңдардың ошағы­н маздату шапқылауы баяғыша. Жер қойнауымен тілдескен кәсіпкерлік ұмтылыстар да тыным таптырмайды. «Қайратты да қайраулы кезде жұмсау керек!» дейтіні өзіне бек жарасымды.

Әлбетте, Төле би аманаттағандай, әке біткен «Атадан ұл туса игі, ата жолын­ қуса игі!»  - деп армандайды ғой. Бұл тұрғыда Тоғыстың екі дүниеде де бағы жанған деу әсте асылыққа жатпайды. Өзінің де болмысы бөлек еді. Сірә да, уызында жарыған ұзаққа шабады. Арғы бабасы Бекмырза хан намыс туын жықпаған. Жұмаш атасының алыстағы ырыс пен жақындағы жұғымның дәнекер­і  болғандығы  аттан  түсірмеген­. Әкесі Махамбетжанның маңдай терді бет орамалмен емес, рақат самалымен кептіретін шаруақорлық дағдысы тоқмейі­лсуге  жолатпаған.

Тоғыстың жұлдызды ғұмыры бәйге жолына айналды. Туған жер қиқуы шират­ты. Жастық шалқымасынан тез арылды. Жақсылармен жұғысты, жасық­тарға сөз шығындаған жоқ. Талтаң­байларды мысы басты. Шенеу­нік шекпеніне қызықпады. Бәсеке дей­тін өрттей қызғанышқа бой алдырмады.­ Иманға исінді, талантты мен талаптыға сүйсінді. «Қолы ашықтың жолы ашық!» дейтін мейірімге жетелейтін мәтелді қайырымдылық қағидаты санады. Кейде­ осы қанатты тіркесті пенделік ауытқушылықты тежеу үшін «Қолы таза еместің жаны таза емес!» деп өткірлеп өңдеп  жіберетін.

Жаратушы оған адуын күш сыйлаған. Қала қазағымыз деп ауыл иісінен қашықтағандарды мүлдем жаратпайтын. Шіренгендерді шегіндіретін сұсы да  бар еді. Ретіне қарай мінезді бола­тын­. Қаһарланса  боран  ұйытқып, дауыл­ соға­тын. Шаттанғанда күндей жадырап, жұлдыздай жымың қағатын. Тұсау салынбайтын тұлпардай жүй­ріктер дүбіріне елеңдеп тұратын. Татулық пен тайталас, қуаныш пен күйзе­лістің қақ ортасында жүрді. Аралдың арын арлап, мұңын мұңдау жантала­сында  бойын  пұлдамайтын.

Тәуелсіздіктің бұлқыныс пен бет­бұрысқа толы өсу табиғатын Тоғыс тәрізді топжарғандар боямасыз бейнелейді. Халық несібесін молайтудың өзекті арналарына жан бітіруді барынша өткірлейтін. Теңіз тағдыры, балық кәсіпшілігіндегі шалағайлық, пышыраған төрт түлікті түгендеудің амалын қарастыруда жоғары мен төменнің төте мүдделестігін аңсайтын. Үлкен шаһардан кіші қалаға іссапармен келген лауазым­ иелеріне, халық қалаулыла­рына  Аралдың теңізден басқа да көкейтесті проблемаларын көлденең тартатын. Қағазбен емес, бетпе-бет ауызша жеткізуді жөн көретін. Ол әрқашан шындықты теріс түсініктен арашалап тыншу  табатын.

Оның осы күрескерлік қырын Парлам­ент Мәжілісінің депутаты Ұзақбай­ Қараманов пен сенатор Бақберген Досман­бетов айрықша қадірлейтін. Мемлекет және қоғам қай­раткерін, академи­кті Сыр өңірінің қойнау­-қолтығын аралатып, сұрып­талмаған сай­лаушылармен дидарлас­тырған қосшылық сапары сондай шынайы­ еді. Аймақтағы зәрулік пен мұқтаждықты бірге саралап, Астана мінбесі мен кеңселерінен оң шешімін табуына  атақты  ағаларын  сағалайтыны­ қандай  керемет!

Қос қадірмен Тоғыс інісін ел ішін­дегі елшідей жоғары бағалайтын. Олар ой мен қырды шарласа да, пысықайлықпен өз есебін түгендеуден ада, ел ахуалын ғана тәптіштейтін азаматтығына бәрекелді десетін. Аралға келген сайын Тоғыс пен Несібелінің төріне сән беріп, бата дарыған дастарқанынан райлана дәм тататын.

Есесіне, мұндай сенім сапары Тоғыс­қа  рухани қуат сыйлайтын. Құзырлы орындарға дұрыс талап қою, бұлтартпайтын депутаттық сауалды безбендеу сырына қанықты. Ұлттың ары мен бары елжанды азаматтардың парасат­ы мен білімдарлығы, іскерлігінен ізделетінін пайымдады. Өңірдегі оң өзгерістерді одан әрі өрістету үшін халық қамшыгері атанған дұрыс деп шешті. Екі мәрте облыстық мәслихат депутаты мандатын басым дауыспен иеленген мәртебелі белес жауапкер­ші­лік жүгін еселей түсті.

Бұрыннан парызға адал, аманатқа қиянат жолатпайтын Жұмашев арзан уәдеден іргесін аулақ салды. Сертіне берік Тоғыс сайлаушылар жүзіне тура қарайтын. Сол үшін облыстық мәслихаттың бірде-бір сессиясынан үнсіз кеткен жоқ. Ауданның күн тәртібіне қойыл­маған шетін мәселелерін де мін­беге шығарды. Бюджет бөлінісіндегі жоспарлы жұмыстардың орындалу барыс­ына да қозғау салып отырды. Нарыққ­а қанық, әлеуметпен байла­нысы тығыз депутат жергілікті ерекшелік пен мүмкіндікті таразы басына тең  қоятын.

Не айтары бар: ол ешкімнен қаймықпайтын, шындықтың шырылынан шошып оянатын нағыз сайыпқыран болатын. Мінез жоқ жерде мәрттік алыста­йтынын  Тоғыссыз  өткен  өкпелі күндер шымбайға батырады. Оның ұйымдастырушылық ұтқырлығы, өткір­лігі мен іскерлігін сағынатындар қаншама?! Ел қалауына қалқан, туған жердің тарланы Тоғыстай-ақ болар?! Әділетке арбалған, намыстан нәр алған жасампаздық жалаугері Жұмашев жайлы­ жайдақ сөйлеудің өзі күпірлік!

Тәубе тұтатынымыз: Тоғыстай алып бәйтеректің жапырағын жайқалтқан Мейрамбектей мұрагері өзі ойлағаннан да биігірек белестерді бағындырып үлгерді. Шығын мен шырынды көз жобаме­н шамалайтыны әлі күнге құшағының табы бар Махамбетжан атасынан жұғысты. Жұмаш бабасындай ұйыс­тырғыш әдеті таңырқатады. Әкесі сияқт­ы намысқой да қайыркеш. Бекмырза ханнан келетін жүректілік пен имандылығы өнеге өріміндей жымда­сады. Ағайын мен бауырға деген іштартуы алабөтен. Ұжымына жайлы, сайлау­шы назына қайлы. Бір кездері Тоғыстың дауысы кернеген мәжіліс залында облыстық мәслихат депутаты ретінде әке  деңгейінен  түспеуге  тырысады.

Мейрамбек осы тұрғанда нағыз азамат­тық бабында. Заманауилық пен қазақилықты әдемі ұштастырады. Абыздар мен нағыздардың сүйекті сөзін қош көреді. Сыншысы да, сырласы да – намы­с. Дала тілімен айтқанда, өмір бәйгесінде әрі шабандоз әрі сейіс. Өзіне ғана емес, өзгеге де не керегін біледі. Сол себепті, бәріне үлгіруге ынтығып, уақытпен алысады. Болашақ мәресіне көз қиығын салады. Ұлы ойшы­л Абай ескерткендей, ақырын жүріп, анық басады. Ешкімге сауын айт­пайды, қарыздар болып та қалмайды.

Тоғыс  аудан көлемінде жаңашылдық көшін бастандырған дарабоз еді. Алғаш­қы ауызашар, Құрбан айтқа нар шалу, қысталаң кезде қарастығы жоққа көмір мен ұн тарату, мұңайғанды демеу, таланттарды қолдау тәрізді имани шарала­р әлі күнге ел есінде. Бекмырза хан туралы кітап шығарып, оны жұртшылыққа тегін ұсынды. Бабасына Қытайдағы заңғар таудан қашатып ескерт­кіш орнатты. Ұлы жолдың бо­йында  кесене  тұрғызды.

Мейрамбек Жұмашев – бүгінде облыс­қа танымал қабырғалы кәсіпкер. Сыр бойындағы 100 жаңа есім санатында. Облыстық мәслихат депутаты. Әке туралы «Еркіндік еркебұланы» атты кітап дайындатты. Жыл сайын Тоғыс Жұмашев атында өтетін жасөспірімдер арасындағы бокстан республикалық біріншіліктің ұйытқысы. Анасы Несі­белінің Меккеге қажылық сапарын ұйымдастырып, әке үлгірмеген бұл мүмкіндікті бәдел қажылық жолымен өтелген парызға ұластырғаны көңілін бірлеткендей. Тірінің алғысы жариялы, рухтың ризашылығы қашанда жұмбақ. Қалай дегенде, Мейрамбектей аймаңдай ұлдың жаратылысында тектіліктің сарқылмастай қуаты бар екені анық. Ол елі мен жеріне, бабаларына еміренгендей парыз парасатына ғана тәуелді.

Жаңабай  Кемал,

Арал  қаласы