Жақында құрбымды кездестіріп қалдым. Әңгіме ай­тып­ тұрғанда, ол өзінің күйеуі­нің жүргізуші куәлігін бар-жоғы екі сағатта алғанын айтып, мақтанды. «Қазір электронды үкімет жақсы дамы­ған екен» деп қалды бір сөзінде. Расында да, қоғамдық көлікпен қатынайтындар біле бермеуі мүмкін. Бірақ көлік тізгіндейтіндер бұл жаңал­ыққа қатты қуануда. Себеб­і, «жол қадірін жүрген білер» демекші, бұрындары кезек күтіп, қаншама күнін шығындайтын жүргізушілер куәлік  алудың қадірін жақсы біледі. Бұл – көрсетілетін мемлекеттік қызмет түрлері­нің электронды форматқа ауысуының нәтижесі. Әрі осыдан кейін адами фактордың болуы да азаяды.

Себеб­і, уақытын шығындағысы келмеге­н адам бұл қызмет түрін ымыраласа отырып тез бітіргісі келуі мүмкін немесе дәл осы қызмет түрін қызмет көрсетушінің өзі ұсынуы да ғажап емес. Айта кету керек, уақытын «өлтіргісі» келмеген адамға электронды көрсетілетін мемлекеттік қызмет түрлерінің саны артқан. ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қызылорда облысы бойынша департаменті бастығы А.Мұ­хим­овтың айтуынша, жыл басын­ан бері электронды түрде  көрсетілген қызмет саны 1 млн 24 мыңға жетіпті. Осылайша, жалпы көрсетілген мемлекеттік қызмет санының 81 пайызын құраған. Мысалы, баланы  балабақшаға тіркеу керек болса, egov.kz порталын пайдалана отырып өзіңіз-ақ істей аласыз. Ал сол балабақшадан шығаратын жағдайда бұрын халыққа­ қызмет көрсету орталықтарына не қалалық білім бөліміне бара­тын­быз. Қазір бұл қызметті сол балабақшада жүзеге асыра береді.

Жасыратыны  жоқ, көбіне  сыбайлас жемқорлық қылмыстарына барған жанды­ біле тұра, тіс жармаймыз. Пара берушіні де, алушыны да тоқтатуға асықпаймыз. Бір жағынан, «қазір бәрі осылай, Мәке, Сәкесіз бітпейді» деген түсінік қалыптасқан санамызда. Алайда бәріне көз жұма берсек, жемқор елдерд­ің көшін бастап кетпейміз бе? Одан бөлек, болашақ ұрпақтың санасын да осы тәсілмен улап келе жатқанымыз бүгінгі аға ұрпаққа сын деп білемін. Сондықтан «мүлдем төзбеушілік» қағидаты, яғни ұсақ құқықбұзушылыққа төзбеу ахуалын қалыптастыру қоғамдық тәртіпті нығайтуға бастайтын маңызды қадам деп білемін. Осы арқылы  ұсақ  қылмыстардың алдын алсақ, ол болашақ жемқорлыққа жетелейтін жолды жабатыны сөзсіз. Мысалы, қазір қоғамдық орында темекі тұқылын тастаға­ны үшін айыппұл салынады немес­е бірнеше тәулікке қамалады. «Аузы күйген үрлеп ішеді» демекші, сол тәртіпсіздікті жасаған адамның мұны екінші  рет қайталамасы анық. Сондай-ақ, бүгіннің өзінде облысымыз бо­йынша сыбайлас жемқорлық фактілері туралы хабарлаған және басқа да жем­қорлыққа қарсы іс-қимылда көмек көрсеткен  11 тұлғаға жалпы сомасы  1 427 610 теңге сыйақы беріліпті. Бұл туралы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бюросының Қызылорда облысы­  бойынша департаменті бас­шысының орынбасары Бақытжан Жандар­беков айтты. Демек жемқор­лықтың куәсі болсаңыз, үндемей қалмай, сыйақы алуға асығуға болады деген­ сөз. Сондай-ақ, жыл басынан бері облыс­та барлығы 123 сыбайлас жемқорлық санатындағы құқықбұзушылық тіркеліп, 60 адам жауапкершілікке тарты­лыпты. Ал мемлекетке келтірілген 541 млн теңгенің 95 миллионы өндірілген.

Өткен аптада ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Жұртшылықпен байланыс жөніндегі департаменті­нің директоры Арман Бердалин об­лысымызға арнайы келіп, аудандарды арала­ған болатын. Мемлекеттік қызмет жүйесін жетілдіру, сапасын жоғары­лату, сыбайлас жемқорлықтың алдын алу бағы­тындағы жұмыстарды көрген Арман­ Тілектесұлы соңынан БАҚ өкіл­дерімен  кездесіп, брифинг берді. Мұн­да ол әлі күнге дейін мектептерде ақша жинау мәселесінің толықтай шешілмей келе жатқанын жеткізді. Түрлі сылтаулар айтып, оқушылардан ақша сұра­татын ұстаздар қауымының әрекетін заңсыз  деп  бағалады.

– Мектептердегі ақша жинау мәселесін ерекше атап өткім келеді. Олар, өкінішке қарай, әдеттегі жағдайға айнал­ып кетті. Көптеген ата-аналар осы оймен келісіп, оның дұрыс екеніне күмәнданбайды. Бірақ олай емес. Мемлекет мектептердің барлық қажетті­ліктеріне, оның ішінде жөндеу жұмыс­тары мен басқа шараларға жеткілікті қаражат бөледі. Ата-аналардан қаражат жинау – заңсыз. Бұл балабақша­ларға да қатысты,- деді А.Бердалин.

Айта кетейік, департамент нәсібін кәсіптен тапқандардың да құқығын қорғ­ап келеді. Осы жылдың 8 айында  7 кәсіпкердің құқықтары мен мүдделері қорғалып, қалпына келтіріліпті.

– Мысалыға, «Жолаушы сервис А.Б.» ЖШС мемлекеттік сатып алу келісімшартын жасаудан бас тартып, кәсіп­керге заңды мүддесі мен құқықтарын жүзеге асыруда кедергі келтіру жөніндегі шағымы бойынша Арал аудандық коммуналдық-шаруашылық, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі­нің басшысы А.Тасқынбаевтың әрекеті Әдеп жөніндегі облыстық кеңесте қаралып, «атқаратын қызметке сәйкес емес­тігі туралы» тәртіптік жаза қолданылды. Сондай-ақ, «Медикея ИИС» ЖШС облыстық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының протездік-ортопедиялық құралдармен жабдықтау туралы келісімшарт талап­тарында көрсетілмеген құжаттарды сұрап жатқандығы туралы шағым­данды. Шағымды қарау барысында басқармамен протездік-ортопедиялық құралдардың тіркеу куәліктерін негізсіз сұрап жатқандығы анықталды. Қарау нәтижесімен, «Медикея ИИС» ЖШС мен облыстық  жұмыспен  қамтуды үйлес­тіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы арасындағы 118 млн теңгені құрайтын мемлекеттік сатып алу туралы келісімшарттың орындалуы қамтамасыз етіліп, бизнес субъектінің құқық­тары қорғалды,- деді А.Мұхимов.

Түйгеніміз, өз мүддесін ғана ойлап, заңды айналып өтетіндер, түбі жазасыз қалмайды. Экономикадан бастап, әлеу­меттік сала, саясатқа да іріткі салатын сыбайлас жемқорлықтың алдын алу – баршамыздың  міндетіміз.