Абай өзінің «Сегіз аяғында» «Қайнайды қаның, ашиды жаның» дейтіні бар. Шамасы, бас ақынның бұлайша таусылуына  түрткі болған тірлік көп болса керек. Бір ғасырды артқа тастап, жаңа заманға қадам бассақ та, болмысымыз сол баяғы. Өзгеріс жоқ. Жағымпаздық. Құр мақтан. Бәлкім, өзгермейтін де шығармыз...

Біршама жыл бұрын қазақылықтың қаймағы бұзыл­маған Қызылорда облысындағы жетімдер үйі жабылып, бөркімізді аспанға аттық. Оның орнына «Атамекен» отбасылық үлгідегі балалар ауылы ашылды. Ата-анасының  қарауынсыз  қалған  жеткіншектер сонда орна­ласты. Әкімшілік ғимараттан бөлек, сегіз үй салынған. Ондағ­ы балалар ел қатарлы сабаққа барады. Арнайы авто­бус бөлінген. Қысқасы, мұндағы аура да, берілетін тәрбие де  бөлек.

Тапсырманың да түр-түрі болады. Мұнан біраз уақыт бұрын ата-аналар тарапынан «үй тапсырмасын үйіп-төгіп бермесін» деген талап «төрге озған» еді. Рас, мектеп бағдарламасын шамадан тыс қиындату оқушының білімге деген ынта-жігерін төмендетпей қоймайды. Қит етсе, мұғалімдерді аяп, қаралап шығатын қауым көбейді. «Ұстазы жақсының ұстамы жақсы» деуші едік. Қазір әлеуметтік желіде «ұстамы жақсы, ұстазын қайдам?» деген сыңайдағы жазбалардан көз сүрінеді. Мұның басты себебі, мұғалімдердің мемлекеттің «жеке меншігіне» айналғанынан. Демек, педагогтердің ел-жұрт алдында бұрынғыдай беделі жоқ. Мұны мемлекеттік жүйемен байланыстырмасақ тағы болмайды. Бірақ, бұл – басқа тақырып.

Кеше ғана мектеп табалдырығын именіп аттаған жас жеткіншектер бүгінде үлкен өмірге қадам басқалы тұр. Соң­ғы қоңырауын соғып, мектеппен қоштасу валь­сін билеп, жаңа өмірге жол бастайтын алғашқы сынақтан ойдағыдай өтті. Ендігі кезектегісі – мектеп біті­ру кеші. Мектепте өткіз­ген талай қызықты уа­қытты, достармен өткіз­ген керемет шақтарды қорытындылау сәті. Бұл күнді оқушылар асыға күткенімен, жақындаған сайын ата-аналардың алаңдайтыны анық. Себе­бі, қазіргі мектеп бітіру кешінің ең басты мәселе­сі – қаржы. Оны бірінің қалтасы көтереді, енді бірі әуре-сарсаңға түседі. Тіпті, бұл кезде несие алатын ата-аналар да бар. «Өмірінде бір-ақ рет келетін кештен балам құр қалмасын, достарымен көңіл көтерсін» деп қаржыны қайдан болса да тауып  береді.

Қазақ өз ұрпағына қашанда жақсы тәлім, өнегелі тәрбие беруден жалыққан емес. Тіпті тәрбиенің бір бастауы­н бесіктен­ бастап, оның ата-анасының да жауапкерш­ілігін жүктеп отырған. Бүгінде осы ұлы мін­детті жартылай да орындай алмай жүргендер бар.

«Бетпердеңді шеш!» деп жүрміз бір-бірімізге. Иә, қазір «маска» киіп алып, жылы жүз көрсетудің жүз үлгісін жасап беретіндердің саны көп. Шындықтың шыңғыр­ғанда дауысы шықпай, өтіріктің өрге басатынын көріп жүрміз. Қабіл­ет атты адамның қабілетсіз­дігі, Әділет атты адамның әділет­сіздігі және бар. Аты басқа, заты басқа. Шахановша айтсақ, ісі мен сөзі бір арнада тоғыспайды, шындық биігінде төбе көрсетпейді. Айнал­а бетперделілерге толып кетті. Жалған ұран, жалған намыс.