Әкім  есеп  берді

Кеше Болатбек Қуандықов Қызылорда облысының 2011 жылғы әлеуметтік-экономикалық даму қорытындылары жөнінде
ел алдында есеп берді.

Әкім айтқандай, былтыр қаланы ілеспе газға көшіру жо­басы­ мәреге жетті. Сегіз жылға­ созылған шаруаның тең жартысының басы-қасында Б.Қуан­дықов өзі жүрді. Бүгінде көп­қа­батты және жер үйлердің 91 па­йызына газ құбырлары тартылып, талай отбасы көгілдір отынның рахатын көріп отыр. Қыс бойы отын жарып, көмір тасу­дың­  қиындығынан  құтылды.

- Көп ұзамай біз қаланың ірге­сіндегі ауылдарды, оның ішінде Абай, Досан, Махамбет, Қызылжарма, Талсуат және тағы басқаларын газдандыруды бастаймыз. Осы мақсатта Ақша­бұлақтан құбыр тартылды. Сондықтан қала әкіміне және энергетика басқармасына облыс­ орталы­ғының бас жоспа­рына өзгерістер енгізу үшін тиісті құжаттарды дайындауды тапсы­рамын, - деді Б.Қуандықов.

Өндірісті өркендету, жұмыссыздық мәселесін шешу, халықтың әлеуметтік жағдайы­н жақсарту - бүгінгі күннің басты мәселесі. Бүгінде кем-кетіктердің орнын толтыру жолында жасалынып жатқан жасампазд­ық жұмыстар аз емес. Соның бір айғағы ретінде «2010-2014 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму мемлекет­тік бағдарламасын» атауға болады. Бірақ бағдарл­амаға сырбойылықтар салғырттық танытып отырған сыңайлы. Бұл жөнінде Қызылорда облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқарма­сының алқа мәжілісінде сөз етілді.

Әкім есеп берді

Әкімдердің іскерлігі сыналатын кезеңнің бірі - есеп беру науқаны. Жалпы, әкімдердің ел алдында есеп беруі соңғы жылдары дәстүрге айналған үрдіс. Атқарылған жұмыстарды тиісті деңгейде бағалап, орындалмағандарын жедел түрде шешу үшін күш жұмылдыруға және де алдағы міндеттерді айқындап, нақтылауға мүмкіндік туғызатыны анық. Дегенмен, әкімдер есебінің бір ортақ кемшілігі – кездесуге қатысуға ерік білдірушілер үшін қолжетімсіздігі. Қарапайым халықтың үні естілмесе де, кемшіліктер көзге тайға таңба басқандай көрініп-ақ тұрады. Хош, сонымен екі жылға жуық облыс орталығын басқарып отырған қала әкімі М.Жайымбетов халық алдында екінші мәрте есебін берді. Қала тізгінін қолға алғанда бірінші кезекте тазалық мәселесіне мән беретіндігін тілге тиек еткені есте. Бұл жолы да тазалық мәселесі өз назарынан тыс қалмағандығын жеткізді.

Тәртіп тепкіні

Мұндай да болады. Қолында биліктің тұтқасы бар кей азаматтар заңның иісін сезбей, сезсе де сыйламау салдарынан қызметімен қош айтысып жатыр. Ай мен күннің аманында атақ-абырой, лауазымдық қызметінен жұрдай болған басшыларға не жау тиді? Қазақта «Жауға сенбе, мұзға сүйенбе» деген сөз бар. Ал бұл мектеп директорларының өз-өзде­рі­не сеніп, сүйеніп жасаған іс-әрекеттеріне қарап қаралай күйіп кетуге әбден болады.

Атап айтар болсақ, Арал ауданы Бөген елді мекеніндегі №20 мектеп директоры А.Әбдікәрімов «М.Алиев» ЖК-ден дизельдік отын сатып алу жөніндегі жасалған келісімшарт талап­тарын орындамаған. Тапсырыс беруші А.Әбдікәрімов 907 225 теңгені алдын ала аударған. Дәл осы жағдайды Қызылжар елді мекен­індегі №81 мектеп директоры А.Сағатов та қайталады. Ал осы аудандағы №68, №263 мектеп директорлары С.Қосжанов пен С.Жаналиев «Ж.Мысина» ЖК-нен мектепке қажетті тауар қорлары келмесе де, мектеп қоржынындағы қаржыны кәсіп­кердің есепшотына аударған. Ол ол ма, еңбек демалысына, жол­сапарға кеткен екі директор таза бланкаға қол қойып кеткен.

Білім  безбені

Соңғы жылдары білім саласын дамытуға қомақты қаржы бөлініп, білім жүйесін ақпараттандыру,  12 жылдық оқуға көшу, балалардың құқығын қорғау, ауылдық мектептердің ажарын ашу, оқулық сапасын арттыру мәселелері күн тәртібіне қойылды. Елбасы бір сөзінде: “ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық”, - деген еді. Бірақ әлі де қазақ баласына сапалы білім алуға толық жағдай жасалмай келеді. Аймағымызда 9 мектеп үш ауысымда оқып жатса, 14 оқушыға 1 компьютерден тиіп отыр. Осы секілді білім саласының өзекті мәселелері Жаңақорған ауданында өткен облыстық білім басқармасының көшпелі алқа мәжілісінде сөз етілді.

ҚР Білім және ғылым министрлігінің мектепке дейінгі және орта білім департамен­тінің мәліметі бойынша, бүгінде республикада 8 мыңға жуық мемлекеттік күндізгі жалпы білім беру мектептері жұмыс істеуде, оның ішінде  4 мыңға жуығы қазақ тілінде оқытады. Қазақ мектептерін­дегі оқушы саны 1,5 миллион­нан асып жығылады. Ал өзге тілде оқытатын 3 800-ге жуық білім ордасында 950 мыңдай оқушы білім алуда. Қазақ мектептерінің саны, жалпы, өзге тілді мектептер санымен шамалас болғанына қара­мастан, оқушылар саны бір жарым есеге артық. Бұған қоса қазақ мектептерінің дені ауылдық жерлерде орналас­қанын, ауыл мектептерінің материалдық-техникалық жабдықталуының нашарлығын, білікті мамандардың азды­ғын, бір сыныпта 30-40 оқушыдан оқитынын ескерсек, сапаға қаншалықты назар­ аудару керектігін бағамдай беріңіз. Алдағы жылдары он екі жылдық білімге көшсек, онда оқу­шы­лар саны күрт өседі. Сонда “қуырдақтың көкесін түйе сойғанда көресіңнің” кері келмесін. Негізінен 12 жылдық білім беруге көшуді кешеуілдетудің ең басты себебі де осы — материалдық базаның төмендігінен. Бірақ білім саласындағы күрмеуі қиын мәселені шешу бағытында «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы қолға алын­ғаны белгілі. Оған қоса шалғайдағы елді мекендерде жаңа білім ғимараттары бой көтерді. Дегенмен, Сыр өңі­рінде бұл салада қордаланған мәселелер әлі шаш етектен.

- Қазірде педагогтардың қоғамдағы орнын арттыру мақсатында жұмыстар жасалып жатыр. Жылда арнайы конкурстардың нәтижесіне және жеткен жетістіктеріне байланысты арнайы жүлделер тағайындап отырмыз. Тіпті шетелге демалысқа да жолдама үлес­тірудеміз. Бір қынжылта­тыны, білім ордаларындағы жоғарғы санаттағы мұғалімдердің аздығы. Мәселен, мектепке дейінгі орталықта жоғар­ғы санатты мұғалімдер 0,5 пайызды құраса, жалпы орта білім беретін мектепте 3,2 пайыз, кәсіптік лицейлерде­ 2,7 пайызды құрап отыр, - дейді облыстық білім басқармасының бастығы А.Мұхимов.

Ұлы ағылшын ағарту­шысы Уильям Уорд: «Жай мұға­лім хабарлайды, жақсы мұға­лім түсіндіреді, керемет мұға­лім көрсетеді, ұлы мұға­лім шабыттандырады», - дей­ді. Расында шәкірттің инемен құдық қазғандай білім алуы ұстаздың біліктілігіне байланысты.

Балабақша мәселесі «Балапан» бағдарламасы аясында шешімін тауып жатыр. Басқарма басшысының сөзіне сенсек, бүгінде мектеп жасына дейінгі балалардың 71,3 пайызы мектепке дейінгі біліммен қамтылыпты. Дегенмен, әлі де 20900 бүлдіршін балаб­ақша кезегін күтіп тұр. Сондай-ақ облыстағы барлық балабақшаның 32,8 пайызы жекеменшік.

Он екі жылдық білім беру жүйесіне қажетті оқу ғимараттары бізде саусақпен санарлық. Материалдық-техникалық база мықты болмаған жерде жаңа жүйенің алға жылжуы екіталай. Сондықтан жүйе туралы сөз қозғаудың өзі артық секілді. Елімізде негізінен білім саласында жаңа жаңалықтар енгізіл­се, таңырқамайтын болдық. Себебі бұл әдетке айнал­ып кеткендей. Мәселен, бұрнағы жылдары бірнеше институттар мен университеттерді біріктіру, оңтайландыру есебінен жоғары оқу орындарын ірілендірулер жүргізілді. Әйткенмен білім беру ісінің мән-мазмұнына бұдан келіп-кеткен ештеңе жоқ. Алты жылдық университет білімі екі сатыға бөлініп, бакалавриат пен магистратура құрылды. Ол жаңа проблемалар туғызды: маман-бакалаврдың қоғамдағы алар орны толық айқын­далған жоқ. Жаңа жүйе жүзеге асырылып, елімізде «білім беру жүйесі он екі жылдыққа көшеді» дегенді естігеннен кейін-ақ оқушылардың, солармен бірге ата-аналардың арасында психологиялық тұрғыдан алғандағы үнсіз қарсы шабуыл басталды. Мұны ата-аналардың 9 сынып бітірген балаларын жаппай колледждерге түсіруінен айқын байқауға болады. 12 жылдық жалпы орта білім беру мектебінің басты мақсаты - білімді, білікті, шығармашылықпен жұмыс істей алатын, жылдам өзгеріп отыратын ортада өмір сүруге бейімделген, өздігінше дамуға, өз ойын толық жеткізе білуге, өзінің және қоғамның мүддесі үшін мейлінше өзін-өзі іс жүзінде көрсете білетін жеке тұлға дамытып қалыптастыру. Бірақ жаңа жүйені әлі де жатырқап отырған секілдіміз.

- Оқушыларды бағалаудың халықаралық бағдарламасы PISA ұйымына мүше болғанымызға төрт жылдан асты. Негізінен бұл ұйым оқушылардың зертт­еген жұмысын, білімін бағалайды. 2009 жылы алғаш рет сынға қатысқанымызда, оқушыларымыз 65 мемлекеттің ішінен үздік елулікке де ене алмады. Сол кездегі олқылықтың орнын толтыру үшін биыл мұқият дайындалуымыз керек, - деді ҚР Білім және ғылым министрлігінің мектепке дейінгі және орта білім департаментінің бас сарапшысы М.Мұқамет­қалиқызы.

Бұл жоғарыда айтқанымыздай, білім саласындағы кемшіліктерді жоймай жоғарғы нәтиже көрсете алмайтындығым­ыздың  бір  дәлелі  секілді.

Т.ӘЛЖАНОВ

Тақырыпқа тұздық

* Облыстағы барлық балабақшаның 32,8 пайызы жекеменшік.

* 20900 бала балабақша кезегін күтіп тұр.

* Мектеп жасына дейінгі балалардың 71,3 пайы­зы мектепке дейінгі біліммен қамтылған.

* 1 компьютерге 14 оқушыдан келеді.

* Орта мектептегі мұғалімдердің 3,2 пайызы жоғарғы санатты.