ТІЛЕНІП   АЛСАҢ   АУРУДЫ,

ТІРІ   ҚАЛУЫҢ   ЕКІТАЛАЙ

Алғашқыда тақырыптағы сауал сіздің ызаңызды келтіруі мүмкін. Әрине, әдетте­ өзіңде  жоқ  нәрсені біреуден сұрайтының бесенеден белгілі ғой. Аяқастынан қажеттілік туындағанда немесе қомақты қаражатты керек еткенде адамдар амалсыздан банкке жүгіреді және банк қызметіне жүгінеді. Айтпақшы, бір-біріне ешқандай кепілсіз қарызға ақша беретін халық қазақ екенін көзіміз көріп жүр. Солай болған күннің өзінде әлгіндей ақша қазір екінің бірінде бар деуге аузың бармайды. Оны халықтың бүгінгі хал-ахуалы да айқындап тұр. Өткен жылғы статистикаға сүйенсек, 5 миллион отан­дас­тың мойынында несие бар екен. Олардың миллионнан астамы банктің маңына жолай алмай, қашып жүр. Бір жылда байығаннан олардың саны қыс­қарды деу ақылға сыймайтын шығар. Қайта жаңбырдан кейінгі саңырау­құлақтай қаптап келеді. Шенеуніктерше сөйлесек, “өсім бар, дамып жатырмыз”.

- Жұмыста  қысқарту  болып  жатыр. Ілігіп  кетсек,­ кредитті  қалай  төлейтінімді  білмеймін?

- Бізде де солай деп жатқан. Құрысын, күн көру, өмір сүру қиындап бар ма, қалай өзі?

Міне, бұл – тұтастай ел ішінде кездесетін диалог.­ Көзіміз көріп, құлағымыз естіп жүр. Әрине, үкімет жұртқа жаппай жұмыс тауып беруге міндетті емес. Бірақ, жағдай жасауға міндетті. Бәрі ақшамен­ теңелген заманда оқымай-ақ диплом алғандар тастан­ таққа секіріп тайраңдаса, терін төгіп диплом алғандар жұмыс таппай екі қолын “пай-пайлап” жүргені шындық. Осылайша, қазақ қоғамында­ Әділет, Әділжан, Әділбек есімді талай жандар әділеттілік жайлы әңгіме қозғауға ұялуда. “Жатқан­ға берсін” деп үйінде аяғын аспанға көтеріп жата алмайтындар дипломын қажет етпей, қара жұмысқ­а араласып кетті.

Шынын айтқанда, біз төрдегі төрелерге бекерге өкпелейміз. Әкімшілік­тен бөлінген қаржының ауылға жетпейтіні сияқты, ауылдағы айтылған өсек-аяңның не ақиқат-шындықтың әкім отыратын жерге неге жетпейтінін енді түсіндік. Несі бар екен, кеш болса да түсіндік. “Ештен кеш жақсы” деген. Ал, мұны бұған дейін біреуден сұрап көрдік пе? Керек емес. Өйткені, сіздің шыр-пыр болғаныңыз басшыға керек болса да, құны жандайшаптары үшін көк тиын. Себебі, түйткілдің салдары “туфли жалағыштардың” өсу жолына орасан­ кедергісін тигізіп, орға жығып, омақаса құлатуы мүмкін.

Елімізде «Білім са­ласы быт-шыт болды» деп айтпаған адам қал­маған  шығар, сірә?! Ата-аналар  мен  оқушыларды  былай қойғанда, ардагер  ұстаздар да, білікті ғалымдар да, тіпті, мәжі­лісмендер де білім министрлігінің әзірлеген «ботқасын» түсіне алмай әлек. Мәжіліс депутаты Бекболат Тілеуханның ҚР Білім және ғылым министрі Ерлан Саға­диевке «Сауат ашуды құртыңыз да, бұрынғы әліппені әкеліңіз» дегені де есімізде. Оқу бағдарламасының күрделілігі көпшіліктің сынына қалғаны  рас. Әйтсе де, айтылған, жазылған сын бас мұғалімнің құлағана жетпей­ тұр әлі. Мұғалім демекші, ұстаздық ұлы мамандық емес пе? Дегенмен олар іштегі мұңын  айта  алмай  жүр.

Ей, тасжүрек адамдар-ай! Қандайсыңдар? Аспандағы күңіренген қара бұлт сынды­ жер бетіндегі жандарға мейірім емес, қаһар төгесіңдер. Алланың жаратқан­ бейнесіне «біз ерекше жандармыз» деген жалған атты жалғап аласыңдар. Мен бұл жерде бүгінгі байлар мен тоғышарлар турал­ы айтып отырмын. Бай болғанда, жүрегі таза, иман жүзді, көмекке зәру жандарға қол ұшын беретін байларды емес, рухани жұтаңдаған, жүректері тастай қатты, көңілдері мұздай суық, әке-шешенің тапқа­нын өз пайдасына шашып, өз білгенін істеп жүргендер жайлы  жазбақпын.