Жақында құрбымды кездестіріп қалдым. Әңгіме ай­тып­ тұрғанда, ол өзінің күйеуі­нің жүргізуші куәлігін бар-жоғы екі сағатта алғанын айтып, мақтанды. «Қазір электронды үкімет жақсы дамы­ған екен» деп қалды бір сөзінде. Расында да, қоғамдық көлікпен қатынайтындар біле бермеуі мүмкін. Бірақ көлік тізгіндейтіндер бұл жаңал­ыққа қатты қуануда. Себеб­і, «жол қадірін жүрген білер» демекші, бұрындары кезек күтіп, қаншама күнін шығындайтын жүргізушілер куәлік  алудың қадірін жақсы біледі. Бұл – көрсетілетін мемлекеттік қызмет түрлері­нің электронды форматқа ауысуының нәтижесі. Әрі осыдан кейін адами фактордың болуы да азаяды.

Ұлы даланың қос қанатын мекен­деген қазақ ертеректе дала заңына бағын­ған.  Осыдан-ақ, заңның  үстемдігі әр  кез жоғары екенін ұғамыз. Қонысы көшпелі болғанымен, материалдық және рухани дау-дамайдың нүктесін қоятын заң мен ережеге бағынбастық жасамаған. Шыны керек, ол кезде қазіргі қоғамның жүзіндегі көп нәрсе жоқ. Бар болғаны – жер дауы, жесір дауы, құн дауы, мал және ар дауы. Осы бес даудың аясында адамның қолымен жасалған  саналы дүниелердің барлығын  шешіп  отырған. Қазір де қоғам қалпында, адам құқығы қорғалған, заң алдында бәрі бірдей. ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қызылорда облысындағы Әдеп жө­нін­дегі кеңесі отырысында қаралған 12 мә­селе осыны айғақтады. Апта басында өткен  отырыста  аймақтың  ақсап тұрған салаларының  «мүйізі  қағылды». «Заңды­ білмеушілік  жауапкершіліктен  босатпайды»  деген  сөздің  астарындағы  ұғым көп нәрсенің байыбына барып тұр­ғандай. Бұл кеңесте де осы сөз кеңінен талқыға  түсті.

Кез келген жұмысқа тұрарда қандай болмасын мекеме, ең алдымен, «сотты болмаған» деген құжат сұрататыны белгілі. Сол бір «қара тізімде» бар екенсіз, онда арманыңыздағы қыз­метке қол жеткізу қиын дей беріңіз. Алайда облысымызда осы бір мәселеге назар аудармайтын бөлім басшыларының бар екендігі анықталып отыр. Атап айтар болсақ, Арал, Жалағаш аудандық білім бөлімдері мен Сырдария аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлі­мінің лауазымды тұлғалары осындай олқылықтарға жол беріпті. Бұл туралы өткен аптада ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қызылорда облысы бойынша департаменті салалық басқармаларының басшылары  айтты.

Тарихында түрме болмаған елімізде сотты болғандар көп бүгінде. Бұл жаза басып, қылмыс жасағандардың көбін темір торға тоғыту арқылы жазалайтынымызды аңғартса керек. Бір жағынан, дұрыс та шығар. Қылмыстың азайып, сотталатындардың сирегенін қалағандықтан осы қадамға барамыз әрі әділдіктің үстем болуы үшін заңдардың орындалуы міндетті. Заңнамаға да сан өзгерістер енгізіп, тоқсан толықтырулар жасадық. Еліміздегі қылмыстылық деңгейін төмендету үшін. ҚР Бас прокуратурасының Құқық­тық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комите­тінің мәліметтеріне сүйенсек, 2017 жылы елімізде 316418 қылмыс, ал ағымдағы жылдың 7 айында 176488 қылмыс тіркелген. (Облысымызда бұл көрсеткіш – 8333/4641). Сот­ты­ болып жатқандары қаншама.

Тарихқа кері шегіне­тін болсақ, осыдан  23 жыл  бұрын елдік­тің бастауы болып табылатын ең не­гізгі құжат қабылданды. Ұзақ мерзімді қызу жұмыстар нә­тижесін беріп, еліміздің Ата Заңы  өмірге  келді. Адам және азамат құқықтарының қорғалуын негізге алған Конституция­мыз – бүгінде әлемдегі ең белді дегендерінің бірі. Сонау­ қыпшақ халқындағы «Кодекс Куманикус», «Қасым ханның қасқа жолы, Есім ханның ескі жолы», Тәуке ханның «Жеті жарғысы» сияқты заңдар жинағынан бастау алған бұл құжаттың тұрақтылықты нығайтып­, халықтың  әл-ауқатын  жақсартудағы  және демократияны  дамытудағы  рөлі  орасан. Алайда  бүгінгі  күні адам құқығы қаншалықты қорғалып жүр? Ашынғ­андар мен әділетсіздікке тап болғандарға Констит­уцияның  көмегі  тиюде  ме?