«Мемлекеттік идеологияның бізге аса қажет бір ірі бұтағы, қомақты тармағы – халықты, ұрпақты патриотизмге, отаншылдыққа, рухқа, елді, жерді сүюге, қорғауға жұмылдыру». Бұл – ел президенті, ҚР Қарулы Күштерінің бас қолбасшысы Н.Назарбаевтың сөзі.

Қазақ елі бұрынғы кезеңге  қарағанда  әлемге аузын ашып қарайтын емес, жаһанға жар салып, алақанын ашып та, жұдырығын жұмып та көрсететін мемле­кеттердің қатарында. Айналамыздағы кей елдер­дегі әлеумет­тік, қоғамдық-саяси тұрақсыздық  салдарынан туын­дап отырған күр­делі ахуалды көзбен көріп  отырмыз. Осыдан тұп-тура жеті жыл бұрын басталған Сириядағы үкіметке қарсы қимылдар Таяу Шығыстағы револю­циялар серия­сының жалғасына ұласты. Башар Асадтың басқарып отырған еліндегі келіспеушілік себебінен болған көтеріліс соғыс сипатын таныта бастады. Түптеп келгенде Сирия елінің аумағы сырттан келетін түрлі террористік топтардан қорғана ал­мады.

Оған себепті өзге елден басып кірушілерден емес, сол елдің құ­рыш қалқанының әлсіз­дігінен іздесек әбден бола­ды. Әрине, мұндай деңгейге жеткізбесін деп тілейтініміз анық. Десек те сақтықта қорлық жоқ. Мәселе туындағаннан кейін себебін іздестіріп жүргеннен оны болдырмаудың салдарымен кү­рескен әлдеқайда тиімді. Мұнымен не айтқымыз келгенін ұққан боларсыз. Запастағы генерал-майор Әмірбек Тоғысов «Қа­зақстан қорғаныс өнер­кәсібі тіпті сонау Кеңес Одағы кезіндегі әлеуетінен де айырылып қал­ған» деген пікірді қандай негізге сүйеніп айтты? Бәлкім, астарында ащы өкініш пен елге деген жана­шырлық сезімі жат­қан­  болар? Бұл сөз­дер­ден асып түсу үшін әуелі Қазақстан армиясының әскери техникаларының оқу-жаттығудан өзге де қуатты жағдайларға жарайтынын дәлелдеу керек.  Ал бізде қуаттың бұл түрі  қаншалықты мықты? Тосыннан тиген «иық қағу», «аяқтан шалу» мәселесіне еліміз­дің Қарулы күштері қалай  төтеп  бере  алады?

«Global Fireрower» халық­аралық кеңсесінің мәліме­тінше, Қазақстанның әскери қуаты дүниежүзінде 55-орынға ие. ТМД елдерінің ішінде алдым­ызға Ресей, Украина, Беларусь пен Өзбекстан түсіп кеткен көрінеді. Рейтинг тізімінде жалпы саны 133 мемлекет бар. Заман ақпарат пен технологиялардың дамуына жол беріп тұрған шақта көштің ортасында тұрғанымызды бір абырой санап қойдық. Біз өзімізден  кейінгі  орындарға ие болған 78 мемлекетпен емес, алдымызға түсіп тұрған елдермен теңесуге ұмтылып, бәсі  биік  белестерді  сол құрыш  қалқанымызбен  жеңуге тиіспіз. Ол үшін сырттан төнетін қауіп-қатерлерден қорғай білетін Қарулы күш­терге қыруар қаржы бөліп, заманауи үлгіде жабдықтап қою артық етпейді­. Әскер мықты­лығын  зерттеп-зерделеп  отыратын  әлемдік рейтинг  ақпарат­тарына  сүйенсек, Қазақстан шабуылдаушы ұшақ саны жағына­н – 20, жой­ғыш ұшақтар бойынша – 23, әскери­ транспорттың әуе сала­сы бойынша – 53, әскери тікұшақтар бойынша – 54, танктер жөнінен – 49, бронды  техника  бойынша – 44, өзді­гінен жүретін артиллериялық қондырғылар саны бойынша – 24, сүйрей­тін зеңбіректер  жөнінен – 18, реактивті атыс қарулары бо­йынша 12-орында  екен.

Тарихтың сыры тұнған тұнбаға көз жүгіртсек, ежелде ғұндардың атақты батыры  Мөде жастық  шағында Қы­тайдың батыры Дун Хуанды жекпе-жекте жеңіп, басын алыпты-мыс. Қытайдың жүз мың әскері Ғұн жеріне кіре берісте тас-талқан болып жеңілі­ске ұшырап, содан кейін қытай басқыншылары ғұн еліне көп уақытқа дейін көз  қырын сала алмапты. Бір күні Қытай патшасы Гао-ди қолбасшы­лары мен батыр­ларын шақырып алып мәжіліс құрыпты. «Біз ғұн еліне соғыс ашамыз. Ғұндарды тонаймыз, жерін жаулап  аламыз…» деп алдына мақсат­ қойыпты. Әскери қолбас­шының  бірі «Ғұндарға соғыс  ашып  жауынгерлері­мізден айырылып қаламыз. Олар оңайлықпен беріле қоймайды. Менің әкем Мөденің жас кезінде  біздің әскерлермен шайқа­сына  қатысқан  еді. Әкем «Ғұн­дар ат бауырында ойнайтын, ат үстінде би билейтін жауынгер халық...» деп айтып, соғыс ашудан тайсалған жауынгерді Гао-ди абақтыға қамап тас­таған  екен. Бұдан  ұғатынымыз, қанша жерден қарумен жасақт­ал­ғанмен, әскери күш құрамындағы сарбаздарға өжеттілік пен намыс жетіс­песе,  бәрі бекер. Таби­ғи қажет­тілік бойынша адамға алдымен ауа қажет. Ал бүгінде Қарулы күштерге ауадай қажеті – қаржы. Ресми дерек­көздеріндегі мәліметтерге  сүйенсек, ҚР Қорғаныс  министрлігінің  бюджеті 2006 жылы 80,5 миллиардтан 2016 жылы  434,1 миллиард теңгеге өскен. Ал 2017 жылы 382,4 миллиард теңгеге дейін  қысқарған.

Соңғы дереккөздер Қазақстан  халқының 18 миллионға жеткенін  растап  отыр. Соның 80 мыңға жуығы – әскери­лер. Әскерге жарамды деп сана­латын адам саны – 6 млн 440 мың. Әлемдік рейтинг ұйымдастырушылар 50 санат бойынша салыстырмалы түрде тізім жасайт­ынын ескерсек, жаңа техноло­гиялық бағытта Қорғаныс саласына қажетті кере­к-жарақтар  да жаңартылып  отырады.  Алғашқы ондық емес, ортаң­ғы елулікке енбе­геніне де реніш біл­дір­месек болады. Өйткені алып державалардың қатарынан көріну үшін бізге де ел дамуы жолында тәжірибе қажет. Ал шека­расында ши шықса, шиелеп байлап­  тастайтын дәрежеге АҚШ жеткен­. Қарулы жасағы қызыл отқа лап қойып кетуге дайын Ресей екінші, аждаһа­  атанған, түтінге ұмтылғанды отпен­ орайтын Қытай үшінші орында тұр. Ондықты толтырып  тұрған елдер­дің қатарында Египет, Германия, Түр­кия, Жапония, Ұлыбритания, Франция және Үндістан бар. Қорыта келгенде, қолына най­за,­ қынына  қылыш, жорық белдеуіне қынапты семсер мен қынды пышақ секілді қаруларын салып жүріп, елін қорғаған жауынгер бабаларымыз секілді бүгінгі қазақ әскері бей­біт елдің тыныштығын күзетіп тұруға жарап-ақ тұр. Шын майданда шыңдалып, құрыш қалқан қорғанысымыздан қорғасын оқтың  өтуінен  сақтасын!

Н.ҚҰДАЙБЕРГЕН